Menntamál - 01.12.1957, Side 92

282
MENNTAMÁL
sögn við „lærdómsþuluna", sem hún sakaði ríkisskólana
um að hafa eina takmarka. í Frakklandi kom „l’Edvcation
nouvelle“ fram með svipaðar hugmyndir. Það væri of
langt mál að lýsa hér, hvernig á stefnu þessari stóð,
hvernig skólum hennar var háttað, hverju hún fékk
áorkað. Hitt er áreiðanlegt, að allar umræður um endur-
bætur á skólaskipan og skólahætti, sem efst eru á baugi
í Evrópu í dag, eiga rót sína að rekja til þess, sem gert
var í aldarbyrjun, og standa í þakkarskuld við þá hug-
rökku umbótamenn, sem þá hófu sanna byltingu.
Eftir heimsstyrjöldina síðustu fengu umbótamenn í
skólamálum í Evrópu byr undir báða vængi. Einkum í
Þýzkalandi sáu glöggir menn, hversu ill reynsla hafði
fengizt af skólakerfi, sem þótti einna bezt og fullkomnast
í allri Evrópu, en hafði þó ekki verið neinn þrándur í götu
nazismans og þeirrar goðsögn, sem hann gaf út fyrir vís-
indi og svo fáir stóðu í gegn. Var mikið rætt um það meðal
ábyrgra skólamanna, hver væri sök skólakerfisins og há-
skólans á viðgangi nazismans. Nefndir háskóla og æðri
skóla, sem um málið hafa fjallað, birta í greinargerðum
sínum, að ekkert það hafi verið kennt skólaæskunni, er
hefði getað styrkt hana til mótstöðu. Það, sem skólarnir
veittu, gaf henni enga mælikvarða til að miða við, ekkert
mat á reynd dagsins, ekkert samband við félagsleg og
pólitísk fyrirbæri. Skólinn, kennslan, fögin höfðu komið
sér hjá öllu gildamati: Skólinn var félagslega utangátta.
Auðvitað voru hvergi eins góðar aðstæður til að rann-
saka þessa hlið málsins og í Þýzkalandi, þar sem von-
brigðin yfir fortíðinni hvöttu til dáða. En annað rann-
sóknarefni, í nánum tengslum við hið fyrra, hefur verið
til umræðu bæði í Þýzkalandi, Frakklandi, Sviss, Eng-
landi og Ameríku, og á það kannski eftir að bylta til hug-
myndum manna um skólahald. Á ég þar við rannsóknir
sálfræðinga, félagsfræðinga og „skólafræðinga" á hlut-