Menntamál - 01.12.1962, Side 71

MENNTAMÁL
285
ófrávíkjanleg skylda uppalandans að sjá svo um, að þroski
ungmennanna stefni í heilbrigða og æskilega átt: að þeir
skilji og virði skyldur sínar við samfélagið, hina einstöku
félaga, sjálfa sig og starf sitt.
Frelsi — ábyrgð — aðhald.
í hinni ánægjulegu bók sinni, Skóli í miðri borginni,
gagnrýnir höfundurinn (Storstein) framkvæmd skólans
á hugsjóninni „frelsi fylgir ábyrgð“. Ifann segir, að frelsið
sé fólgið í því, að eftirlitsmenn úr hópi nemenda leiki hlut-
verk lögregluþjóns. Þegar frelsinu sé beitt á þennan hátt,
sé ámæli réttmætt. Frelsið eigi að sýna í verki, en ekki vera
eins og falskur tónn.
En frelsi þýðir á engan hátt það, að hver og einn fái að
gera allt, sem honum sýnist. Slíkt frelsi er hvergi til og
mun hvergi finnast. Maður yrði að vera aleinn á hnettin-
um til þess að öðlast það. Því fleiri menn, sem búa saman
á hverjum ferkílómetra, því meira skerðist frelsið, því
fleiri, sem hin sameiginlegu áhugamál verða, því háðari
verða menn hver öðrum, því meiri tillitssemi þarf að sýna.
Nemendurnir eiga að fá svo mikið frelsi, að þeir læri að
þekkja hin eðlilegu takmörk þess. Og það læra þeir, meðan
á hópvinnunni stendur. Þegar húsrýmið er takmarkað,
þurfa allir að ganga um með gætni, annars verða sumir
fyrir sífelldum truflunum og krefjast réttar síns að fá
að vinna í friði. Ef lítið er af einhverju, sem er eftirsókn-
arvert, getur þurft að grípa til „skömmtunar“, til þess að
óskum allra sé fullnægt að svo miklu leyti, sem unnt er,
o. s. frv. Þegar hver og einn fær rétt sinn viðurkenndan,
svo sem fært þykir, ríkir eins mikið frelsi og hugsanlegt
er, þótt athafnafrelsi einstaklingsins sé takmarkað.
Sá, sem ekki sættir sig við slíka takmörkun, er ekki
félagslega sinnaður, og mun brátt reka sig á andúð félag-
anna. Ábyrgðin birtist í þekkingunni á takmöi’kunum frels-
isins og virðingu á þeim. Hið mesta hugsanlega frelsi handa