Heima er bezt - 01.05.1997, Blaðsíða 32

óviljaverk af hans hálfu.
Karlauminginn er að masa eitthvað
um konungsdýrkun og heimsmenn-
ingu. Þetta síðara orð er honum ofiir
munntamt og hefir lengi verið. Menn
vita að hann hefir lengi lesið öll
ósköpin af ritum eftir hina og þessa
um „heimsmenninguna,“ en hitt vita
allir jafnvel, að hann hefir aldrei skil-
ið stakt orð í allri þeirri „filosofi,"
sem hann hefir verið að burðast við
að lesa.
„Séð hef ég köttinn syngja á bók.“
Síst ætti gamli Matthías að tala um
„snápa,“ sem „lygi“ sig inn í hina og
þessa stöðu og til þessa verks eða
hins. Hefir karltötrið gleymt því að
sjálfur hefir hann verið klerkur og
æmti þá einu sinni ofurlítið í honum
út af fordæmingarkenningu kirkjunn-
ar. Þá þóttist karlinn ætla að fara að
hugsa eitthvað, eins og maður, en
hver varð niðurstaðan? Hún varð sú,
að þessi „fugl,“ sem alla ævina hefir
verið að „þrefa um brauð,“ kyngdi
aftur því, sem hann sagði um áður-
nefnt trúaratriði til þess að halda
„brauðinu “ Ef þetta er ekki að vera
„snápur“ og að „ljúga“ sig inn í stöðu
(svo að orð Matthíasar séu höfð), þá
er slíkt ekki til á guðs grænni jörðu.
Og svo kemur þessi uppgjafadáti
kirkjunnar og vill fara að kenna öðr-
um mores!
Matthías segist vilja hafa „snápinn"
fyrir prest. 1 samræmi við það, sem
áður er sagt, verður að ætla að karlinn
tali þetta til sjálfs sín. Þetta er þá „ein-
tal sálar“ hans við sjálfa sig og hann
huggar sig með því, að hann hafi ekki
verið óhæfari til preststöðunnar en
Jón biskup Gerreksson, loflegrar
minningar. Jóni biskupi var drekkt í
poka í Brúará, eins og kunnugt er, og
mælti enginn eftir þennan drottins
þjón. En það er þó ólíkum saman að
jafna, Jóni heitnum Gerrekssyni og
Matthíasi uppgjafaklerki Jochums-
syni. Jón var uppivöðslumaður og
ójafnaðar, en Matthías hefir alltaf ver-
ið ósköp lítill fyrir sér. Hann hefir
gengið í kring, þrefað og þrefað, sí og
æ, um „brauð“ og aftur „brauð.“ Jón
heitinn Gerreksson vildi drottna yfir
mönnum, en það hefir Matthías aldrei
hvorki getað né viljað. Hann hefir
einungis vaðið elginn ef ske kynni að
einhver vildi þægja honum eitthvað
fyrir það. Fuglstetrið hefir verið að
fiðra stélinu upp að þeim, sem hann
vissi að hefðu einhvern brauðbita upp
í hann.
Stundum hafa þó þessar alþekktu
sníkjur karlsins misheppnast, t.d. þeg-
ar hann ætlaði að „þrefa“ sér far á
„Botníu“ með íslensku þingmönnun-
um til Hafnar í fyrrasumar. Forsetar
þingsins voru, sem vita mátti, of
miklir „taktmenn“ til þess að hleypa
karlinum með.
Það er hart fyrir Steingrím Thor-
steinsson að Matthías skuli verða svo
ófyrirleitinn að setja sig við hlið hans.
Þá fer nú skörin að færast upp í bekk-
inn, þegar uppbelgdir gutlarar ætla að
setja sig á bekk með hálærðum
smekkmönnum.
Af öllu því sundurlausa orða-
skvaldri, sem Matthías gamli „smyr“
Lögréttu með (47. tbl.) er eitt sérstak-
lega athugavert og það er það atriði er
Matthías karlinn ætlar að fara að
bögglast við að hugsa, draga ályktan-
ir. Hann blandar sem sé alveg saman
því, sem ort er og þeim, sem ort er
um. Af því að Fjallkonan kallað
kvæði þau, sem Matthías (og aðrir)
ortu hér við komu konungsins, „leir-
líknesi,“ þá heldur hann að það eigi
við hátignina, sé níð (undir rós) um
hana. Ef nú Matthías hefði orpið ann-
ann mann, leir (og það hefir hann oft
gert), þá ætti sá maður líka að vera
leir (eða leirlíknesi) eftir „logik“
Matthíasar.
Enginn má taka þetta svo, að oss
furði nokkuð á þessari ályktun karls-
ins. Hún er engu verri en við mátti
búast. Hún sýnir ennþá einu sinni,
hversu vesalings karlinn er gjörsam-
lega ófær til þess að leiða rétta álykt-
un, hvemig hann blandar saman alveg
óskildum hlutum.
Menn fyrirgefa óskynsemi fremur
en siðferðislega galla. Þess vegna tala
menn sjaldnar um óvisku karlsins en
daður hans og „brauðþref." Þetta er
þó skakkt að nokkru leyti. „Brauð-
þrefið“ er beinlínis aðalþátturinn i
lífsbaráttu karlsins. Lægni hans og
„brauðfrekja“ hefir verið honum öld-
ungis ómissandi, eftir því sem komið
var. En óviska hans og smekkleysi
hefir honum að engu haldi komið.
Uppbelgingshátturinn við þá, sem
hann hefir haldið sér óhætt við og svo
þetta eilífa nudd hans upp að öllum
þeim, sem áttu einhvern brauðbita
handa honum, þetta eru aðaleinkenni
Matthíasar, auk greindarleysis hans
og ósmekkvísi.
Matthías gamli getur þess enn að
vér munum aldrei hafa heyrt sig eða
séð.
Jú, í Höfn, sællar minningar, og auk
þess heima á íslandi. Ekki svo að
skilja að karlinn megi halda að oss
þyki minnsta sæmd í því að hafa séð
hann eða skemmtun að neinu leyti,
því fer allfjarri. Auðvitað tók enginn
hann alvarlega. Fékk hann að vaða á
bæxlunum í bæði sinnin gegnum ótal
margar leirelfur, og gerðu menn ýmist
að hlæja að eða vorkenna gamla
manninum með barnsmeðvitundarlíf-
ið. Það mun hafa verið í þeirri for að
Matthías gamli setti danska skáldinu
Holger Drachmann „stefnumót,“ en
Drachmann ansaði honum engu og
beið Matthías lengi dags eftir honum.
Það er svo sem auðvitað að enginn
heilvita maður muni að fara að svara
Matthíasi gamla orði til orðs. Það er
ekki nema mannlegt, þótt í karlinn
fjúki, ef einhver gerist svo hreinskil-
inn að segja satt um hann. Slíkt er
heimskunnar aðal og því skiljanlegt.
Það þarf vitrari mann og skapfestu-
meiri en Matthías til þess að þola það
að eyrun á honum séu teygð og toguð
með nær hálfrar aldar einróma lofi.
En, skepnan verður því auðþekktari,
sem eyrun teygjast meira.
Matthías gamli skal svo fá að
glingra við leir sinn, bundinn og
óbundinn, hér eftir í fullum friði og
þrefa og þrefa í næði um „brauð,“ og
grauta eftir vild og geðþótta. Það er
og verður ekkert annað en að bera í
bakkafullan lækinn og skiftir því
engu, hvort mikið bætist við eða lítið.
féJSfii
192 Heima er bezt