Æskan - 01.04.1969, Blaðsíða 26

Mát og patt.
Eins og áður er sagt er ]>að
tilgangur skákniannanna eða
þeirra, er tefla, að xnáta kóng
andstæðingsins, en mát þýðir
það, að kóngurinn er i hættu,
honum er ógnað af einhverjum
manni i hinu liðinu. Það er
kallað, að kóngurinn „standi i
skák.“
Sé það nú svo, að kóngurinn
S O R T
ABCDE.CH
liafi enga undankomuleið og
liðsmenn hans geti ekki varið
hann gegn yfirvofandi dauða,
er hann mát og skákinni )ok-
ið.
Við skulum lita á fyrstu
stöðumyndina. Á lienni er
svarti kóngurinn mát. Það er
hvíti biskupinn á d5, sem skák-
ar, þ. e. a. s. liótar að drepa
svarta kónginn á a8 og kemst
hann hvorki á reitina a7 eða b8.
því að þar yrði hann einnig
drepinn.
Mát geta orðið á liinn marg-
víslegasta hátt, eins og eðli-
legt er. Skáktaflið )icfur að
bjóða svo margvíslega ti)-
breytni og svo fjölbreytta
möguleika, að þeir eru næstum
óteljandi.
Þá skuium við snúa okkur að
þvi fyrirbrigði í skák, sem ka))-
að er „patt“, er það þegar ann-
arhvor kóngurinn er svo að-
þrengdur, að hann má sig
hvergi hræra, en stendur þó
ekki í skák. Við skulum virða
fyrir okkur stöðumynd II. þar
sem svartur á leikinn. Við sjá-
um strax, að þarna í liorninu á
reitnum a8 er honum að vísu
ekki ógnað með skák, en hann
á engan reit ti) þess að fara á.
Þetta er kallað „patt“ og telst
skákin þá jafntefli. Gildir það
einu, þótt annað liðið liafi
mikla yfirburði, verði kóngur
andstæðingsins patt, þá er
skákin jafntefli og livor kepp-
enda fær % vinning. Áður fyrr
var það svo í skákreglum, að
sá, sem pattaði mótstöðumann
sinn, fékk % vinning, en liinn
0, eða lireint tap, en þær reglur
eru nú löngu úreltar.
Stundum kemur það fyrir i
skák, að tveir menn i sama liði
og lit ógna kóngi andstæðings-
ins með sliák samtímis i leik.
Það er kölluð tvískák g er
venjulega sterlcur leikur, sem
oft gefur ýmsa möguleika á
sókn. Við skulum virða fyrir
okkur stöðumynd nr. III.
Hvítur á þar leik og leikur
hróknuin á d5 til d7, skák
bæði af hróknum og einnig
liiskupnum á f3. Væri nú ekki
tvískák, gæti svartur einfald-
lega drepið hrókinn hvita með
hróknum, sem stendur á f7, en
vegna tvískákarinnar verður
svartur að forða kóngi sinum
frá hættusvæðinu með því að
færa liann og þá getur hviti
hrókurinn drepið þann svarta
í næsta leik og er þá auðunn-
in skákin fyrir hvitan.
Það er gott að venja sig á
það að telja sltákmennina of-
an í kassann að loknu tafli.
Oft skeður það í liita leiksins,
að peð eða stakir taflmenn
detta á gólfið, og týnast þá
e. t. v. — Hafi maður ætíð þenn-
an liátt á, verður það að föst-
um vana og töflin endast Jeng-
ur. Hvað eru þá taflmennirnir
margir, hvítir og svartir? Jú,
þeir eru 32 að tölu, 16 í hvoru
liði.
sofnaði þar sem hún sat. Eftir tvo tíma hrökk hún upp.
Nú hlýt ég að hafa sofnað, hugsaði hún, klnkkan er orð-
in tvö. Hún smeygði sér í náttföt og fór upp í rúm. Eftir
stutta stund var hún líka sofnuð, þrátt fyrir allan velt-
inginn.
12. KAFLI
Þeir dagar, sem Stína var á skipinu, voru sólríkir að
undanskildu óveðrinu, sem stóð ekki lengi. Stúlkurnar
skemmtu sér vel og höfðu orð fyrir að vera mestu ærsla-
belgirnir á skipinu. Þær tóku þátt í tenniskeppni og sigr-
uðu auðviiað ekki, ærsluðust í litlu útisundlauginni eða
nutu sólarinnar uppi á þilfari ásamt hinum farþegunum.
Skipið sigldi fram hjá Færeyjum og var jrað tilkomumikil
sjón að sjá eyjarnar allar með tölu. Dagarnir liðu fljótt og
áður en varði var kominn sá dagur er skipið skyldi leggj-
ast að bryggju í Reykjavík.
Það var langt liðið að kvöldi er farþegarnir sáu fyrstu
ljósin í bænum. „Gamla, góða Reykjavík,“ tautaði Stína
fyrir munni sér. Og Ingu var álíka innanbrjósts.
Það var fögur sjón er mætti farþegunum. Esjan sást
tignarleg í fjarska, böðuð kvöldsólinni, og Stínu fannst
hún vera eins og konungur ylir Reykjavík, sem breiddi
úr sér fyrir fótum hennar.
Loks kom Stína auga á foreldra sína er þau stóðu á
bryggjunni og veifuðu tii hennar. Það urðu fagnaðarfund-
ir er hún loks komst til þeirra. Hún kvaddi Ingu með
virklum, sem fór með foreldrum sínum. Það tók þó nokk-
urn tíma að ná í töskuna hennar Stínu, en þegar því var
lokið héldu þau heim til læknisins.
„Frænka bað mig fyrir kveðju til ykkar,“ sagði Stína
allt í einu, ,.ég var næstum búin að gleyma Jxví.“
„Ég Jxakka,“ sagði mamma hennar.
„Finnst þér ekki leiðinlegt að vera kominn lieim?“
spurði pabbi hennar glettnislega.
„Mér fannst mjög gaman í Englandi, en ég er samt glöð
yfir því að vera komin heim,“ sagði hún og brosti til for-
eldra sinna.
Og þegar klukkan sló tólf á miðnætti sofnaði yngismey
í rúminu sínu glöð yfir Jxví að vera komin heim.