Alþýðublað Hafnarfjarðar - 18.12.1964, Síða 31

ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
31
Um leið og árin fjölga og hljóð-
ar og kyrrar einverustundir verða
fleiri, koma oftar í hugánn atvik
og minningar frá glöðum og björt-
um bernskudögum. Þeirra minnist
ég margra, því að ég var svo lán-
samur að fæðast og alast upp á
góðu heímili og njóta umhyggju
góðra og skyldurækinna foreldra
og fá að lifa og þroskast í glöð-
um og samhentum systkinahóp.
Aldrei man ég eftir að ég ætti
í vandræðum með að eyða tíman-
um; hitt var heldur, að stundum
reyndust mér dagarnir ekki nógu
langir, því að þá þurfti ég svo
margt að sjá og skoða, mörgu að
kynnast og um margt að spyrja,
en fjaran, lækurinn, hraunið, holtin
neðan við Sýslumannstúnið, sá ég
að margir Norðmenn voru komnir
í land, og datt mér þá í hug, hvort
nú myndi ekki verða slagur. Og
rétt um leið kem ég auga á ungan
mann, Skarphéðin að nafni, sá
hafði gaman af að stofna til slags-
mála. Ég fylgdi honum fast eftir
með augunum, og er hann er þar
kominn fyrir framan, er nú stend-
ur Hafnarfjarðarkirkja, verða á
vegi hans Norðmenn, sem hann
kom við, með þeim afleiðingum,
að þarna hófst sá mesti slagur, sem
sögur fara af í Hafnarfirði. Fljótt
komu báðir lögreglumennirnir,
svipmiklir og garpslegir, á vett-
vang með kylfur á lofti og hugðust
stöðva slaginn á stundinni. En það
og hæðirnar fyrir ofan Hafnar-
fjörð svöluðu forvitni nokkuð, og
við mörgum spurningum fékk ég
svar.
Mér er mjög minnistætt eitt sér-
stakt kvöld sumarið 1908.
Þetta var laugardagskvöld, eitt
af þeim ógleymanlegu, undurfögru
og hlýju sumarkvöldum hér við
fjörðinn okkar fagra. Blæjalogn,
sjórinn frá fjöruborði út í hafsauga
eins og skyggður spegill, sólroðin
skýin á vesturhimninum spegluð-
ust í haffletinum, himinn og haf
loguðu af dýrð.
Skipin á höfninni voru svo mörg,
að siglutrén voru næstum eins og
skógur til að sjá. Friður og ró
hvíldi yfir öllu, og ekkert gáraði
hafflötinn utan einn og einn bátur,
sem róið var til lands með nokkr-
um mönnum í. Fyrstu æðarkoll-
urnar voru nýkomnar með ungana
sína inn á fjörðinn þetta sumar.
Þá vildi nú tíminn gleymast og líða
fljótt, og þá dvaldi ég stundum
lengur niðri í fjöru en mamma
liafði leyft. Svo var og þetta minn-
isstæða kvöld. Loks er ég rölti
upp fjöruna heim á leið, voru koll-
urnar komnar á land og ungarnir
kúrðu undir vængjum þeirra eða
lágu á bakinu á mæðrum sínum,
en krían var enn á flugi, og ein
og ein geldteista synti með landi
og kafaði við og við. Þegar ég var
kominn upp á Egilsensmölina, rétt
fór nú heldur á annan veg. Brátt
tók gatan, Egilsensmölin og Sýslu-
mannstúnið allt að loga í einum
allsherjarslag, þar sem áttust við
annars vegar Islendingar, en hins
vegar Norðmenn. Tvö áberandi at-
vik eru mér minnisstæðust frá þess-
um stóra slag, þau lýsa hraust-
um og hugdjörfum íslendingum,
sem mér finnst að gjarnan megi
koma fram, í öðru lagi urðu atvik
þessi til þess að slagnum lauk fyrr
en ella hefði orðið. Allt í einu varð
annar lögreglumaðurinn, Jón heit-
inn Hinriksson, fyrir því óhappi
að missa kylfu sína. Þetta notuðu
Norðmennirnir sér og réðust nú
margir á hann í senn og hugðust
koma honum undir og yfirbuga
hann. En er verst horfði fyrir Jóni
og hann nærri fallinn fyrir ofur-
eflinu, sá ég hvar aðkomumann
ber að, stórstígan og svipmikinn.
Hann stefnir beint á þvöguna, sem
orðin var um Jón, nemur staðar
augnablik, ekki heyrði ég hvort
nokkur orð fóru á milli Jóns og
hans, en með báðar hendur á lofti
stekkur hann á mennina, grípur
einn tveim höndum og kastar hon-
um nokkurn spöl út á möl. En svo
óheppilega vildi til, að sá fyrsti
sem hann greip, var Islendingur
sem var að hjálpa Jóni. Ekki virt-
ust mistökin draga neitt úr ákafa
aðkomumanns eða stytta köst hans,
því að nú tók hann hvern Norð-
manninn á fætur öðrum og kastaði
þeim út á mölina, þessum berserks-
gangi hélt hann unz Jón fór að
njóta sín aftur. Og sennilega hefur
Norðmönnunum ekki þótt þeir
árennilegir, þótt kylfulausir væru,
því að nú fóru nokkrir að gefast
upp og hætta, og áttu handtök að-
komumanns drjúgan þátt í því,
ásamt frábærri hreysti lögreglu-
mannanna og annarra, að
lendingurinn, sem vann þessa
þrekraun, var oft búinn áður að
sýna það í lífi sínu, og sýndi þó
enn betur seinna, að hann hrædd-
ist ekki erfiðleika og hættur, held-
ur bauð þeim byrginn með sjálfs-
trausti og óbilandi sigurvissu. Þó
hetjulundin, sem hann sýndi í
þetta sinn, lýsti honum betur en
orð, langar mig þó að bæta við:
Þessi maður bjó yfir óvenju áræði,
Vinirnir, Friðfinnur og Blesi.
ógleymdu öðru atviki, sem bráð-
um skal greint frá.
Aðkomumaður þessi var utan
af Alftanesi, gamall vinur og leik-
félagi Jóns heitins Hinrikssonar,
og má nærri geta að honum hefur
brugðið illa, er hann sé sinn
trausta vin og gamlan félaga svo
hart leikinn, og honum þá ekki
fundizt hann liafa neina ástæðu til
að fara neinum ljósmóðurhöndum
um Norðmennina í þetta skipti,
sem hann og heldur ekki gerði.
Maður þessi var Grímur Jónsson
frá Arnakoti á Alftanesi, annálað
hraustmenni, talinn þriggja manna
maki og svo handsterkur, að frá-
bært þótti, og á bezta skeiði er
þetta skeði. Seinna fluttist hann
til Hafnarfjarðar og bjó hér til
dauðadags.
Hitt atvikið, sem ég hef ininnzt
á, gerðist inni á Sýslumannstúninu.
Þar áttu Islendingar fyrst í vök að
verjast. Mér er það minnisstætt,
livernig stór og sterkur Norðmað-
ur sló svo mikið um sig, að Islend-
ingar hrukku heldur undan. En
allt í einu stekkur lágvaxinn Is-
lendingur á risann, þrífur hann
tökum, og sennilega — ég sá það
ekki vel — hefur hann brugðið á
hann eldsnöggri innanfótar-
krækju, því að brátt riðar risinn
og fellur á bak aftur á túnið ofan.
Islendingurinn fylgir honum eftir
í fallinu, leggst á brjóst hans og
heldur honum niðri. Við þetta sló
óhug á Norðmennina, er þeir sáu,
að einn þeirra mesti kappi var fall-
inn. Tóku þeir brátt að hætta og
gefast upp, einn eftir annan. Is-
frábærum dugnaði og ódrepandi
framkvæmdaþrá. Maður þessi var
Jóhannes heitinn Reykdal, verk-
smiðjueigandi, síðar óðalsbóndi og
fleira, þá á bezta skeiði lífs síns.
Nú er ónefndur hinn lögreglu-
maðurinn, Jón heitinn Einarsson
verkstjóri, sem eflaust hefur átt
mestan þátt í að binda endi á slag-
inn. Kylfuhöggunum hans fýsir
mig ekki að lýsa, en kylfuna í liendi
hans sá ég á lofti í stöðugum
sveiflum allan slaginn út. Þeir Jón-
arnir voru fyrstu lögreglumenn
Hafnarfjarðar, samvalin karlmenni,
bæði að burðum og áræði. Fleiri
minningar á ég um Jónana báða
en að horfa á þá í huganum, svip-
harða með ógnandi kylfur á lofti.
Skal nú lítið eitt að því vikið.
Aðgát var höfð.
Jón heitinn Hinriksson var einn-
ig barnakennari hér í Hafnarfirði,
og átti ég hann að kennara. Mér
er sérstaklega minnisstæð ein
kennslustund. Það var í lcristin-
dómstíma. Jón var að útskýra fyr-
ir okkur söguna um Jónas í kviði
hvalfiskjarins. Þessi saga olli mér
nokkrum erfiðleikum, því að minn
barnslegi og litli skilningur átti
svo erfitt með að trúa henni. Þegar
út var hringt, varð ég einn eftir í
bekknum eitthvað að sýsla við
púltið mitt. Mig langaði til að fá
að tala einn við kennara minn og
spyrja hann betur um þessa sögu,
en brast kjark. En úr þessu rættist
þó fyrir mér, því að eftir nokkra
stund lítur hann inn í kennslustof-
una og sér mig híma þar vand-