Heimilisblaðið - 01.06.1942, Qupperneq 9

heímilisblaðið
109
réttarins (1616), fengið staðfestingu páfa
á bók sinni með ólöglcgum hætti: hann
sé mjög grunaður um villu; þess vegntt
krefjist rétturinn þess, að hann afneiti
þessari villu og öllum öðrum villudómi
með eiði; rétturinn forboði »Samtalsbók<
hans, en dæmi hann tii gæzluvarðhalds,
?vo lengi sem réttinum þóknist«. .
Að svo mæltu kraup Galilei 't kné og
sór með hönd á helgri bók (þ. e. biblí-
unni), að aldrei skyldi hann halda fram
hreyfingu jarðar né kyrrstöðu sólar, lýsti
yfir andstyggð sinni á hinni forboðuðu
skoðun, og hét að þola allar þæv skriftir,
sem honum kynnu að verða dæmdar til
refsingar. Eftir 4 daga dvöl í sölum rétl-
arins hvarf svo Galilei aflur til bústað-
ar síns iijá sendiherranum.
Af réttarskjölunum má því sjá, að ekk:
stóð lengi á yfirheyrslunni; þess er líka
getið, að vel hafi verið með hann farið,
því að hann hafi brátt látið í lilé síga lil
að forða sér við báli og brennu.
Hin sagan segir. að yfirheyrslan hafi
bæði verið löng og slröng og illa hafi vcr-
ið með hann farið, rétturinn haft píslar-
tæki A'ið hendina lil að ógna honum, ef
til kæmi. Þessi saga er ósennileg, þar sem
Galilei álti sendiherrann að verndara, var
í vinfengi við páfann sjálfan, en páfinn
hafði réttinn í hendi sér; aukþess varGali-
lei í miklu gengi hjá höfuðklerkum páfa.
Hin síðari sögusogn er ef til vill sprott-
in af því, að margir hafa síðar fundið
Galilei það til ámælis, að hann þorði eigi
3ð hakla sannfæringu sinni, þar sem hann
hafði þó sjálfur gert uppgötvanir, sem
sönnuðu liana ótvíræðlega; hefir þeinr
Þótt hann hafa með því svikið sannleik-
ann, hnekkt gildi nýju kenningarinnar í
augum almennings og sett smánarblett á
sjálfan sig. Honum til réttlætingar hefir
svo þessi saga smám saman til orðið. Ot’-
ríki og grimmd rannsóknarréttarins, sem
öllum var kunn, þótti þá vera bezta sára-
hótin fyrir hann. Löngu seinna (1789)
var því svo bætt við, að þegar rélturinn
var búinn að pína hann til að neita kenn-
ingunni nýju með eiði, þá hafi hann stapp-
íið fætinum í gólfið og sagt: »Hún snýst
samt«. (»E pur si muove!«)
Kenning Kópernikusar átti við ramm-
an reip að draga. Frumspekingarnir eða
skólaguðfræðingarnir risu öndverðir gegn
henni, dag'leg reynsla almennings hiót-
mælti henni, því að enginn vissi þá, að
gufuhvolf jarðar fylgdi henni á snúningi
hennar um sjálfa sig, náttúruspekingarn-
ir höfnuðu henni, eins og' Descartes hinn
frakkneski, eða þeir hæddust að henni,
eins og Bacon hinn enski: kvað liann það
vera hugmynd eina, órökstudda af rann-
sóknum. Ofan á allt þetta bættist svo, að
fylgismenn hennar þorðu ekki sjálfir að
kannast við hana opinberlega. Gaiilei
gekk þar feti fremst, sakir rannsókna
sinna, en Jjrast svo kjarkinn, þegar á
hólminn kom og líf hans gat verið í veði,
ef hann léti ekki undan síga. Hann átti
ekki trúarþrek Keplers. Kepler hefði aldr-
ei látið nokkurt jarðneskt ofbeldi þröngva
sér til að afneita lögmálum þeim með
eiði, sem honum auðnaðist að finna.
En trú hafði Galilei samt; það yar hún,
sem héll honum uppi eftir það, er ham-
ingjan sneri við honum bakinu, og veitti
honum þrek til að rækja vísindalega starf-
semi sína — þó að hann svo missti að lok-
um bæði sjón og heyrn, og harmur væri
að honum kveðinn — svo að hann dó að
lokum starfandi.
Svo fór, að Galilei var undir gæzlu rétt-
arins, öll þau árin, sem hann átti ólifuð.
Þrjú fyrstu áriri var honum sett sú skrift,
að hann skyldi lesa hina 7 iðrunarsálma
Davíðs einu sinni á viku hverri. Orban
páfi reiddist honum, af því að klerkar
töldu páfa trú um, að þessi heimslti Simpl-
icus, sem væri látinn andmæla, væri hann
sjálfur. En annars virti páfi Galilei mik-
iis, þrátt fyrir allt og breytti dómi rétt-
arins á þá leið, að Galilei skyldi dvelja í
nokkurs konar útlegð í Medicea-aldingörð-
unum á Pincio-hæðinni í Róm; var þar