Heimilisblaðið - 01.09.1974, Blaðsíða 3

Af hverju er himininn myrkur um nætur?
Eítii Brucc Bliven.
l<rá árdögum hefur mönnum ekki fundizt
Pa vitund merkilegt, að himininn var dimm-
Ur um nætur. Ilvernig átti hann öðruvísi að
,era? Sólin rís upp morgun hvern, og með
lenni kernur dagsbirtan. Þegar hún hnígur til
'1?>ar, hverfur einasti ljósgjafi himinsins, og
þessvegna verður myrkt. Svona einfalt virðist
Petta vera — en einungis virðist það. Því að
niönnum hafði yfirsézt veigamikið atriði.
Sá sem fyrstur tók að hugleiða þetta mál í
a'öru var þýzkur læknir í Bremen, dr. Hein-
'C 1 Olbers. Árið 1862 ákvað hann að finna
lre ‘jandi svar við þessari einföldu spum-
^U- Hvers vegna er dimmt á nóttunni?
^r- Olbers var dugandi stjömufræðingur. Á
,'>euTl árum sem hann starfaði sem læknir varði
1111 mestum hluta næturinnar, þegar himinn
ha
h^jartur, við að athuga himinhvolfið gegnum
jg'm^tilbúinn stjörnukíki á þaki húss síns. Ár-
eft’1^1^ ^lnn ^iann halastjömu, sem var heitin
lr honum. Hann fann einnig Pallas og
u> smáreikistirni sem ganga umhverfis
p U’ °§ hann átti þátt í að finna þá þriðju,
eres’ sem er stærst slíkra smástirna. En stærsta
utskipti hans er að leggja fyrir sjálfan sig þá
^Purningu, sem enginn virtist hafa hugsað út
veatur- Olbers komst að raun um, að sólin
birt' °^Ur a^eins u.þ.b. helminginn af þeirri
h 1 U’.seni °hkur berst utan úr geimnum. Hinn
e núngurinn kemur frá milljörðum annarra
stjarna, samkv. útreikningi hans. En úr því
við tökum við allri þessari stjarn-birtu, hvers
vegna er þá ekki einnig bjart um nætur?
Dr. Olbers myndi vera enn nreira undrandi
en hann þó var, ef hann hefði vitað eins mikið
og vitað er í dag um víddir geimsins — um þá
ótöldu-milljarða lýsandi stjarna í ómælis geimn-
um. Sólin okkar og reikistjörnur hennar eru
ekki nerna smápunktur í okkar eigin vetrar-
braut — sem þó er samsafn 100 milljarða
stjarna, sem að meðaltali eru jafn Ijóssterk og
sólin. Og vetrarbrautin okkar er aðeins ein af
ótölulegum vetrarbrautakerfum — svoköll-
uðurn gaíöskum. Með útvarpsfirðsjám getum
við nú „séð“ fjóra milljarði ljósára út í geim-
inn, en sama er hversu langt við náum, — allt-
af birtast nýjar galaksir í öllum áttum.
Tölufjöldi stjarna í geimnum er meiri en
svo, að hugmyndaflug mannsins nægi til að
spanna hann, og er þó alheimurinn það stór
að hann hlýtur að virðast sem óendanlegt tóm-
rúm.
Enda þótt þekking dr. Olbers næði einungis.
til takmarkaðs hluta af hinni ómælanlegu víð-
áttu geimsins, þekkti hann til geysimikils fjölda
stjama. Á grundvelli fjölda þeirra, Ijósstyrks og
fjarlægðar byggði hann nákvæmustu útreikn-
inga og komst að furðlegri niðurstöðu: Úr því
að jörðin' gat greint 1 jós frá svona mörgum
stjörnum, átti himinn ekki að vera dimmur á