Í uppnámi - 24.12.1901, Blaðsíða 18

86
ein tegund þess hafði borð með 16x8 reitum og hvorumegin voru
24 menn; “hringskák”, teficl á kringlóttu borói; ýmsar tegundir
“þrískákar” (þrefaldrar skákar) og “fjórskákar” (fjórfaldrar skákar),
þar sem voru 3 eða 4 teflendur; alls konar hernaðartöfl, þar á meðal
eitt fyrir fjóra teflendur og virðist það hafa verið tíðkað i Asíu
þegar um árið 1000, en í því var teningakast notað til þess að ákveða
hvaða mann skyldi færa, og hugðu rithöfundar hér í Evrópu lengi,
að þetta væri hin upprunalega mynd skáktaflsins; ennfremur ýmsar
aðrar afbakanir hins klassiska tafls, sem yrði of langt að telja upp
hér, enda liafa tíestar þeirra hulizt gleymsku nálega jafnskjótt og þær
voru fundnar upp. Þá er og til stóri damrnur eða pólskur dammur,
tetidur á borði með 100 reitum og með 40 mönnum, og stafar hann
víst frá 18. öld; liann er tíðkaður mjög á Frakldandi og Hollandi.
Það li ggur í augum uppi, að mikið hafi verið ritað um slíka
andlega íþrótt og svo margvíslega, er iðkuð liefur verið um margar
aldir í öllum menntalöndúm. Bókmenntum þessum, sem nú nema
nokkrum þúsundum binda, má lauslega skipa niður í fjóra aðalflokka:
1. teknisk rit, er rafla um allar atliafnir gjörðar á borðinu og allar
tatistöður, teljast til þeirra rita allar hand- og kennslu-bækur, rit
um tafllok og samningu skákdæma, söfn af töflum, tafllokum og skák-
dæmum, og ritgjörðir um skákritun; 2. söguleg rit, þar til heyra
rit um sögu taflsins, uppruna þess, þroskun og útbreiðslu, taflháttu,
skákvenjur og skákmuni, notaða af ýmsum þjóðum og á ýmsum
tímum, og merka atburði, er aó einhverju leyti standa í sambandi við
taflið, ennfremur aflsögur merkra taflmanna; 3. rit ýmislegs efnis
svo sem heimspekileg eóa stærófræðisleg rit um taflið, rit um blind-
tefli, skákvélar, eptirlíkingar skáktafls — vanmeta-skák — svo og sögur,
skrítlur, kvæði, leikrit, uppdrættir og myndir, þar sem efnið er tekið
frá skáktafli, ennfremur rit breytilegs efnis, eins og skáktímarit, skák-
almanök og bækur þar sem ekki einungis er lýst skák lieldur einnig
öórum töflum ogspilum;1 4. bókfræðisrit svo sem skrár yfir höfunda,
titla og ártöl alls þess sem ritað hefur verið eða prentað um taflið
og lýsingu á því öllu — handritum, bókum, tímaritum og skákdálkum;
hér til heyra og skrár yfir skákbókasöfn.
1 Hinar síðasttöldu bækur eru margar og suinar þeirra eru til í
mörgum útgáfum á ýmsum málum. Þær ganga undir titlum eins og
“Académie,” “(Royal Jeu de) L’Hombre” eptir nafninu á spili, er svo lieitir
og lýst er þar í, á þýzku “(Das königlicbe) L’Hombre,” “Spielalmanach,”
“Spielbuch,” “Encyclopadie der Spiele,” “Gamester,” “Hoyle” (heiti ensks
samtínis, er uppi var á 18. öld), “Boy’s Own Book,” “Spilleböger,” “Spel-
höcker” o. s. frv.