Í uppnámi - 24.12.1901, Blaðsíða 10

78
Franzmanninum Francois-André Danican-Philidor (f. 7. sept. 1726,
d. 24. ág. 1795), er gaf út bók um skáktafl árið 1749; hann fór bæði til
Englands, Hollands og Þýzkalands til að sýna list sína og fékk mikið
skákorð á sig; mun óhætt að fullyrða, að liann liafi verið einliver hinn
þekktasta og alþýðlegasta persóna í skáksögunni allt fram á miðja
19. öld. Tveir af frægustu mótleikendum hans voru þeir Brúiil
greifi, hinn alkunni saxneski stjórnmálamaður, og George Atwood,
hinn frægi enski eðlisfræðingur. Með Philidor verður það fyrst
almennt að rita upp töfl milli frábærra tatlmanna—en uppritun taffa
frá eldri tímum er meira og minna óviss og óáreiðanleg. Það er
talið manna á meðal, að hann liafi verið sérlega snjall í því að
beita peðum sínum. Hann var og gott tónskáld. Austurríki átti
ágætan skákhöfund á þessu tímabili, sem sé Johann Allgaier (f. 1763,
d. 1823), en það gjörði líka skáktaffinu allmikinn greiða á annan veg,
er stuðlaði að gengi þess og útbreiðslu. Um 1770 bjó hinn nafnkunni
austurríski vélasmiður, aóalsmaðurinn Johann Wolfgang vonKempelen
(f. 1734, d. 1804) til skákvél í mannslíki, sem enginn skildi í og að
því er öllum virtist tefidi alveg af sjálfu sér; vakti vél þessi um tvo
mannsaldra undrun og aðdáun bæði í hinum gamla og nýja heimi.
Skákvélin gjörði umferð optar en einu sinni tii hirða þjóðhöfðingja
og stórborga í Evrópu og þreytti tafl við marga hinna þekktustu tafl-
manna, en afdrif hennar urðu loks þau, að lnin fórst 5. júlí 1854 í
bruna kínverska safnsins í Philadelphíu. Lengi var lýðum liuiinn
leyndardómurinn við hinn dularklædda Tyrkja, er sat svo alvarlegur
við borðið beint á móti mótleikanda sínum og hreyfði skákmennina
án nokkurs glappaskots, því að svo lmgvitsamlega var faiinn lifandi
talimaður innaní borðinu, sem skákborðið hvlldi á, að hann varð eigi
séður, þó vélin væri opnuð og skoðuð.
Með árinu 1820 befst enn nýtt tímabil í skáksögunni og liið
merkasta; þá voru birt hin fyrstu rit William Lewis’ (1787—1870),
eins liins fremsta og afkastamesta skákrithöfundar á Englandi; skömmu
síðar kemur George Waiucer (1803—1879) til sögunnar, er að vísu var
jafn starfsamur og hinn fyrnefndi, en ef til vill ekki jafn vandvirkur
og lærður. Fyrirrennari þessara var J. H. Sarratt (d. 1820) og á
eptir þeim kemur löng runa af skákrithöfundum 19. aldar. Þessir
þrír, er nú liafa verið nefndir, gáfu út mesta ijölda bóka—þýðingar á
fornum klassiskum riturn allt frá Damiano til Ponziani, ritgjörðir til
skýringar og sundurliðunar, söfn af töflum og skákdæmum, ásamt ýmsum
öðrum ritum í nálega öllum greinum taflsins. Þeir eru lærifeður bins
nýja skóla, er fæst við að útskýra og krítisera töfl, er samtíðarmenn
þeirra hafa teflt. Áhrif þessara manna voru engan veginn bundin
innan endimarka hinna enskumælandi landa; því að þeir urðu til að