Í uppnámi - 24.12.1901, Side 20

88
inn í kvæði sitt sögunni um uppruna þess og þroskun; hafa fieiri en
einn af asíatiskum rithöfundum tekið hann til fyrirmyndir í því, þó
miður hafi tekizt. Hið fyrsta sögulega rit, er kemur út á síðari
öldum og nokkuð kveður að, er eptir Thomas Hyde (1636—1703),
bókavörð við háskólann í Oxford og fremsta Austurlandamálfræðing
á sinni tíð (“Historia Shahiludii,” en með höfuðtitlinum: “De ludis
Orientalibus”, Oxonii 1694). í hinum tveim bindum rits hans er
fólginn áraDgur mjög ítarlegra rannsókna, skráður með frábærri
dómgreind. Hundrað árum síðar (1790) varð Sir William Jones til
þess að. glæða á ný rannsóknirnar um hina fornu indversku skák;
innleiddi hann fyrstur manna í Evrópu þekkinguna á sanskrítar-
bókmenntum. Þessar rannsóknir fengu ranga stefnu við bók annars
Englendings, Duncan Foebes’, er kom út tveim mannsöldrum seinna
(1860) og hét “History of Chess;” hún er að vísu allstórt verk en ber
vott um tilfinnanlegan skort á nákvæmni og kritík. En þessu riti
sem og öðrum fleiri smærri var alveg hrundið af stóli með ritum og
ritgjörðum um skáksögu og skákbókfræði, er komu út á árunum frá
1868 til 1891, eptir hinn ótrauða vísindamann Antonius van dee
Linde (1833—1897), Hollending að ætt, en þýzkan borgara. Rit hans
um þetta mynda heilt bókasafn og munu ávallt verða sannur fjársjóður
fyrir alla rannsakendur á þessu sviði, enda þótt einstöku villur megi
finna í þeim. Það er varla nokkur grein vísinda eður lista, sem á
svo ítarlega sagða sögu sína og svo fullkomna skrá yfir bókleg auðæfi
sín. Agætt yfirlit yfir sögu og bókmenntir skáktaflsins er “Zur Ge-
schichte und Litteratur des Schachspiels” (1897) eptir Tassilo von
dee Lasa og er það hið síðasta af ritum hans, hið síðasta í röð
af nákvæmum og velsömdum ritum, sem frá þessum höfundi hafa
komið. Vér verðum að sleppa því að fara nákvæmar út í söguritun
um hið forna skáktafl, en meðal höfundanna í þeirri grein eru margir
Austurlanda-málfræðingar, enskir, franskir og þýzkir, og af hinum
yngstu mætti telja Alexandee Webee (1872), Nöldecke (1878), Jacobi
(1876) og MacDonnell (1897—1898).
Talsvert hefur og verið ritað um sögu skáktaflsins á miðöldunum
og eitt hið stærsta verk í þeirri grein má kannske telja H. F. Mass-
mann’s “Geschichte des mittelalterlichen Schachspiels” (1839), en auk
þess er til fjöldi af minni ritgjörðum, einkum í ritum visíndafélaga.
Hin elzta lýsing á myndbreytingum þeim, er taflið hefur teídð í
hinum austlægustu löndum Asíu, er eptir De la Loubebe í bók hans
“Royaume de Siam”(1691), enþað var fyrst eptir rannsóknir SirWiLLiAM
Jones á Indlandi, að þeir E. Iewin (1793) og Hieam Cox (1799) tóku
að rita um þetta og fetuðu menn síðan í fótspor þeirra; var þá skráð
um skáktaflið í Kína, Japan, Síam og Birma; en loks hefur nú á síðara