Kirkjuritið - 01.12.1944, Side 49

Kirkjuritið.
Hvað getur bjargað menningunni?
Synódus erindi 1944.
I.
Ég nefni þetta erindi: llvað getur bjargað menning-
unni? En áður en vikið er að þeirri spurningu, væri rétt,
að gera sér þess ofurlitla grein, hvað menning er? Sú
spurningin er að vísu talsverl umfangsmikil, en þó vil ég,
til glöggvunar, gera nokkura tilraun til að svara henni
í stuttu máli í meginatriðum.
Menning er það, sem greinilegast skilur háttu manna
frá háttum dýra. Siðmenning er samfélag, sem stjórn-
að er af viti, samúð og' kærleika. Þar sem maðurinn á
meiri hugsun, meira ímyndunarafl, stærri von og rík-
ari samábyrgðartilfinningu en dýrin, byrjar menningin.
Lengi héldu sálfræðingar því fram, að á viti manns-
ins og félagshvötum væri fremur stigsmunur en eðlis-
munur í samanburði við dýrin. En nú eru hinir vilr-
ustu þeirra farnir að skilja, að þegar um imyndunarafl
mannsins, trú hans og von er að ræða, kemur nýtt atriði
til greina, sem dýralífið þekkir ekki. Vil ég i því sam-
bandi vekja athygli á hinu ágæta riti: Vísindin og and-
inn, eftir prófessor Thomas Jessop, sem dr. Guðmund-
ur Finnbogason hefir nýlega íslenzkað. llann segir: „Það
er frumvilla, að skilgreina eðli vort þannig, að það sé
blátt áfram það, sem vér byrjuðum með. Eðlishvatirar
eru undix-staðan í þeim einfalda, bókslaflega skilningi,
sem grunnur húss er það — hann er húsinu nauðsyn-
legur, en er lægsti liluti þess“. (bls. 63). Enn segir hann:
”Ég get ekki fundið neina raunhæfa merkingu í hinni