Kirkjuritið - 01.01.1960, Blaðsíða 25

KIRKJURITIÐ
19
landsins, ef honum er gert Ijóst, hvaða byrðar hann á að taka
á sig, og er sannfærður um, að þær komi eins réttlátlega og
unnt er niður á öllum. Víst óskar enginn kjararýrnunar og allir
lofa framkvæmdirnar, sem orðið hafa, og þakka þær stjórnmála-
mönnunum að verðleikum, en það verður þó ekki dregið í efa,
að hvorki ungir né gamlir vilja kaupa stundarvelsæld, hvað þá
óhóf, fyrir frelsi þjóðarinnar. Jafnvel þótt vér sjálfir kynnum
að geta hugsað oss, að vér mundum lifa af ánauð erlendra léns-
herra, er ungum og gömlum sjö alda kúgunarsaga of fersk í
minni til þess, að menn vilji fella slíkt helsi á niðja vora.
í öðru lagi verður aldrei komizt hjá samanburði fortíðar og
nútíðar á öllum sviðum. Öllum er ljóst, að vér lifum nú sem í
sælulandi, ef almenn lífskjör eru miðuð t. d. við öldina, sem leið.
En þar með er ekki sagt, að allt sé betra og fullkomnara. Það
er ljóst, að mikil vorleysing var hér alla 19. öldina og þeim
mun meiri sem á leið. Og undramikið mannval með þjóðinni
t- d. um síðustu aldamót. Það vill svo einkennilega til, að núna
fyrir jólin komu út ýmsar bækur, þar sem vikið er að stjórn-
málamönnum þeirra tíma. Einkum fjalla þó Menn og menntir
eftir Indriða Einarsson og Aldamótamenn eftir Jónas Jónsson
um marga þessara manna, svo sem: Magnús Stephensen, Hannes
Hafstein, Björn Jónsson, Valtý Guðmundsson, Tryggva Gunn-
arsson, Skúla Thoroddsen, Jón Magnússon, Jón Sigurðsson frá
Gautlöndum, Benedikt Sveinsson o. fl., svo nokkrir séu nefndir.
Allir vita, að samanburður á samtíma og fyrri tíðar mönnum
er hæpinn á margan hátt, og skal hér ekki út í hann farið að
nokkru ráði. Og það skal skýrt tekið fram, að breytt viðhorf
hrefjast jafnan breyttra aðferða. En í því ljósi, sem hinir liðnu
þjóðskörungar standa nú, virðast þeir óneitanlega hafa talað
meira um ást sína á landi og þjóð en nú er algengt, og kemur
hka fram í bókmenntunum. Og þessir liðnu þjóðarleiðtogar
hjuggu ekki aðeins við lakari starfsskilyrði og urðu ólíkt meira
a sig að leggja í sambandi við þingsetu og ýmis konar störf að
heillum lands og lýðs, heldur voru þeir áreiðanlega kröfuharð-
ari fyrir þjóðarinnar hönd og kröfuminni fyrir sjálfa sig en vér
Islendingar erum nú. Stundum voru þeir of þröngsýnir og smá-
tækir — óþarflega sparsamir, þótt úr litlu væri að spila. En
það er eins og manni finnist þeir flestir hafa einmitt á efna-
hagsmálasviðinu hugsað fyrst og síðast um þjóðarhag.