Kirkjuritið - 01.04.1973, Síða 92

Guðs, Föður og Sonar og Anda Heil-
ags". (eða Heilags Anda).
Önnur gerð signingarinnar er ,,hin
stóra signing". Hún er gerð frá enni
til brjósts og frá annari öxl til hinnar.
eða annari kinn til hinnar. Signingin
er framkvœmd með tvenu móti. Sum-
ir gera hina lárétfu línu hans (þver-
tréð) frá hœri til vinstri, en aðrir frá
vinstri til hœgri. Talið er að hið fyrra
sé eldra. Eftir klofningu kirkjunnar á
11. öld varð þetta eitt af því, sem þœr
notuðu til að aðgreina sig með. Aust-
urkirkjan gerir láréttu línuna frá hœgri
til vinstri, en Vesturkirkjan frá vinstri
til hœgri. Hér á landi hefur hvort-
tveggja viðgengizt. Þegar kristni kom
hér í landið voru hér biskupar frá
Austurkirkjunni og ráku hér skóla.
Trúlegt er að þeir hafi haldið siði sinn-
ar kirkju. Tveir áhrifamestu biskupar
12. aldarinnar höfðu báðir hlotið
menntun sína á Frakklandi, en þar
höfðu lengi verið mikil áhrif frá Aust-
urkirkjunni og hvað snerti helgisiði
voru áhrifin meiri þaðan en frá Róm.
Vel má því vera, að þeir hafi þekkt
og e. t. v. notað, hina austrœnu að-
ferð í þessu. Víst er, að hvort tveggja
hefur viðgengizt hér á landi fram á
þessa öld, enda er ekki kunnugt um
nein fyrirmœli um þetta hér eftir siða-
skipti fyrr en í sálmabókinni frá 1965,
en þar er slegið föstum hinum róm.
verska sið.
Um aldamótin 400, og þó heldur
fyrr, var tekið að gera krossa úr tré
og steini, sem helgitákn bœði í kirkj.
um og heimahúsum. Um líkt leyti eða
líklega fyrr tóku menn að gera
krossa, sem þeir báru á sér innan
klœða.
Fyrirmynd krossanna er hinn svo-
nefndi té-kross .Nafn þetta er dreg-
ið af því, að hann er eins og bókstaf-
urinn T. Annað nafn hans er gamla-
testamentis kross. Það nafn er dregið
af því, að stöng sú, sem Móses reisti
fyrir eirorminn, var þannig. (4 Mós.
24,8-9). Þriðja nafn hans er spádóms-
kross. Eins og eirormurinn var fyrir-
myndan Krists, svo var stöngin fyrir-
myndan kross hans. Ekki er talið, að
kross Krists hafi verið af þessari gerð,
þótt sumir hafi haldið því fram. Hins
vegar er algengt á myndum af kross-
festingunni, að rœningjarnir eru sýnd-
ir á té-krossinum.
Talið er að til séu yfir 400 gerðir af
krossum. Vel geta þœr þó verið fleiri.
Krossinn hefur allar aldir verið við-
fangsefni óteljandi listamanna um öH
lönd og er ógerningur, að fá tœm-
andi yfirlit yfir öll þau verk. Hér verða
aðeins nefndar nokkrar kunnustD
gerðir hans.
Um öll lönd eru tvœr gerðir al'
gengastar. Önnur þeirra kallast hin
latneska gerð hin kallast hin gríska
gerð. Þegar hér er talað um gerð, er
aðeins átt við hlutföll grunnlín0
þeirra, en ekki útfœrslu að öðru leyt1-
Rétt hlutföll hins latneska kross
má finna með því að gera 12 fern'
inga nákvœmlega jafna. Síðan er ð
þeirra raðað 1 beina línu. Því nœst em
2 ferningar settir útfrá efsta ferningn'
um báðu megin. Þá er kominn te-
kross. Stðan eru tveir ferningar sett'r
ofan á í beinu framhaldi af lanð'
trénu. Þar er kominn hinn latnesk1
kross. Þó þetta sé talin hin gullna ger^
krossins, fer oft vel að grenna álmer
hans lítið eitt frá þessu hlutfalli. ^er
90