Kirkjuritið - 01.09.1974, Síða 29

Saurbce naut séra Hallgrímur fegurð-
ar °g giafa lands og lagar. Hann hef-
Ur tvímœlalaust kunnað vel að meta
þd miklu náttúrufegurð, sem þar er,
er|da sjást þess dœmi í Ijóðum hans.
^ft hefur hann horft á myndir him-
'ns og fjalla spegla sig í sléttum fleti
Hvalfjarðar, svo sem oft má sjá á
kyrrum og lognblíðum dögum. Feg-
Urð móður jarðar og himinsins blíði
^lcer, sem hann orti um og fann um
s'g leika í Saurbœ, hafa hjálpað til
að gefa andagift hans nýjan kraft og
°Pna lind trúarljóðanna miklu, lind
^oðskaparins frá Guði, farveg til
'mannsins. í Saurbce spratt hún upp
lindin,
"Su er œðri svölun gaf
°g svall mót heimsins ergi,
su lind, er skáldið laust með staf
Ur Ijósu trúarbergi.
ðu kraftalind hins kristna móðs
rQnn kynslóð" — þaðan —
„frarn til góðs
sv° fagurtcer í fylling óðs,
að fegri getur hvergi".
Mjög mikið hefur verið rœtt og ritað
arn Passíusálmana og tilefni þeirra.
er er þess eigi kostur að víkja nema
aa litlu einu.
l-’ansk- íslenzki presturinn, séra
rni Möller, er eini maðurinn, sem
s rifað hefur doktorsritgerð um Pass-
IUsálma séra Hallgríms, og var rit-
^erðin gef|n úf ; Kaupmannahöfn ár-
1 1922. Telur hann, að rcetur Passíu-
Sa manna séu fyrst og fremst frœði-
^egar og hefur hann manna bezt
annað og rökstutt, hvaða rit, önnur
* ^'kl'una, séra Hallgrímur hafi
u3zt við og orðið fyrir áhrifum frá,
er hann orti Passíusálmana. Hefur
hann fœrt rök að því, að séra Hall-
grímur hafi orðið fyrir áhrifum frá
Píslarsaltara séra Jóns Magnússonar
í Laufási, sem prentaður var á Hólum
árið 1655.
Einnig hefur Árni Möller sýnt fram
á það, að Hallgrímur Pétursson hafi
orðið fyrir sterkum áhrifum frá bók-
inni, Eintal sálarinnar eftir Martin
Möller (Martinus Mollerus), sem Arn-
grímur Jónsson, hinn lœrði þýddi á
íslenzku og fyrst var prentuð á Hól-
um árið 1599. En þar er um að rœða
þýzkt guðfrœðirit, sem var mjög þekkt
og vinsœlt á dögum séra Hallgríms.
Telur Árni Möller, að kynni séra
Hallgríms af þessum ritum hafi orð-
ið til þess, að hann ákvað að taka sér
fyrir hendur að yrkja Passíusálmana.
Ýmsir hafa rœtt hinn frceðilega
grundvöll Passíusálmanna og tengsl
þeirra við þau guðfrœðirit, sem voru
vinsœlust og kunnust á dögum skálds-
ins. Séra Vigfús Jónsson í Hítardal,
sem fyrstur ritaði um œvi séra Hall-
gríms, benti meðal annars á tengsl
sálmanna við áður nefnda bók, Ein-
tal sálarinnar eftir Martin Möller. Þá
hefur verið á það bent, að séra Hall-
grímur hafi verið gjörkunnugur sálm-
um eins mesta sálmaskálds þess tíma,
Þjóðverjans Páls Gerhardts.
Hvað sem segja má um frceðileg
tengsl Passíusálmanna við önnur rit,
þá er það víst, að guðfrœði þeirra er
í samrcemi við ríkjandi guðfrœðistefnu
17. aldar. Þeir grundvallast á góðri
þekkingu í guðfrœði og bera því
vitni, að skáldið hefur verið gjörkunn-
ugt helztu guðfrceðiritum og stefnum
síns tíma. En þrátt fyrir þetta eru
219