Kirkjuritið - 01.09.1974, Blaðsíða 50

til þess ráðs að skjóta deilumálum
sínum undir dóm yfirmanns síns,
erkibiskupsins I Niðarósi. Það var al-
gjörlega eðlilegt fyrir rómverskan
biskup, þótt margir hafi síðar talið
það bera vott um óþjóðholla afstöðu
hans. í þessum deilum kom í Ijós sá
þverbrestur, sem var að finna í ís-
lenzku þjóðlífi á þessum tímum. ís-
land hafði engan konung og skorti
algjörlega sterkt miðstjórnarvald.
Valdið var annars vegar í höndum
margra höfðingja, sem áttu í deilum
sín í milli, og hins vegar kirkjunnar.
Þetta var annar háttur en viðgekkst
í Evrópu á þeim öldum, þar sem kirkja
og konungsvald sameinuðust um að
tryggja frið og framfarir. Þegar kard-
ináli páfa kom til Noregs um miðja
13. öld til þess að krýna Hákon kon-
ung Hákonarson, lýsti hann furðu
sinni á því, að á íslandi skyldi vera
til þjóð, sem lyti engum konungi.
Taldi hann það fáheyrt og tíma kom-
inn til þess, að á því yrði breyting hið
allra fyrsta. Þannig féllu skoðanir
kirkjunnar saman við áhuga Hákonar
konungs á íslandi. Það kom í Ijós, að
kirkjan varð öflugasti bandamaður
konungs, er hann var að ná undir sig
völdum á íslandi. Erkibiskup hafnaði
íslenzkum biskupsefnum og setti er-
lenda menn á báða íslenzku biskups-
stólana um miðja 13. öld, þar til
markinu var náð og ísland hafði
gengið Noregskonungi á hönd.
Þannig átti kirkjan mikinn þátt í
atburðum þeim, sem leiddu til þess,
að ísland glataði sjálfstœði sínu, þótt
innra sundurlyndi og deilur höfðingja
œttu þar einnig hlut að máli. Frá
sjónarhóli kirkjunnar var þetta hag-
stœð þróun, þótt við íslendingar sjálf-
ir teljum, að glötun sjálfstœðisins se
einn af myrkustu köflum íslenzkrar
þjóðarsögu. Algjör sigur kirkjuvalds-
stefnunnar sigldi sfðan í kjölfarið, °9
kirkjan kom öllum sínum kröfum frarn.
Þar með var saga íslenzku kirkjunn-
ar orðin spegilmynd af sögu hinnar
alþjóðlegu kirkju, þar sem vald páf'
ans fór sífellt vaxandi. Og þetta vald
íslenzku kirkjunnar óx stöðugt fram
að siðbót. Algengt varð, að erlendit
menn sœtu á íslenzku biskupsstólun-
um, sem lítinn áhuga og skilning
höfðu á íslenzkum málefnum, endö
komu sumir þeirra aldrei hingað ut
til íslands. Gegndi þar sama máli °9
víðs vegar í Evrópu á þessum tímum/
þegar margir kirkjunnar menn hug5'
uðu meira um sjálfa sig og eigin hag5
muni en heill og hag kirkjunnar.
V.
í Evrópu urðu miklar umbyltingar ö
15. og 16. öld. Endurreisnarstefnan
vakti aukna gagnrýni á yfirstjórn °9
kenningum kirkjunnar. Upp úr þel
gagnrýni kom fram siðbótin í Þýz ,
landi og Sviss, svo að nokkuð
nefnt. Þar fóru í fararbroddi kris
trúmenn, sem blöskraði fráhvarf pa
kirkjunnar frá hinum upprunale9
boðskap Biblíunnar. Fremstur í f^°
fór þýzkur munkur, dr. Marteinn _ a
að nafni. Hér er ekki cetlunin að 01 ^
sögu hans nein skil. Aðeins er nC,u^
synlegt að minna á, að kenning^
hans leystu úr lœðingi margs ka
240