Kirkjuritið - 01.09.1974, Síða 49

IQfnframt því sem þeir höfðingjar,
Sem byggt höfðu kirkjur og tekið
Prestsvígslu fá helming tíundarinnar
°9 fátœkraframfœri er komið í fast
horf.
Kirkjan átti mikinn þátt í þessari
''ðsamlegu þróun. Fyrstu klaustrin
®ru sett á stofn, en áhrif þeirra á ís-
enzka menningu verða vart ofmetin.
Peim voru íslendingasögurnar skráð-
Qr °9 varðveittar. íslenzk og norrœn
^nning standa í ómetanlegri þakk-
arskuld við óþekkta munka og nunn-
r þessum öldum. Þá voru uppi
Veir þeir menn í hópi íslenzkra
^anna, sem hlotið hafa viðurnefnið
'nn fróði", Ari fróði, sagnfrœðing-
r'nn, og Sœmundur fróði í Odda.
IV.
kyr,S.tu nnerki þess, að hið alþjóðlega
fs|P iUvaid reyni að efla áhrif sín á
sjást á seinni hluta 12. aldar,
Ur , hafðj erkibiskupsstóll verið sett-
h6|a.stofn ' Niðarósi (1152). Þorlákur
til Parhallsson var vígður biskup
stu w lh°'!S árið 1178- Hann hafði
|Qn^.a® nam í Frakklandi og Eng-
serT| ' 1 á ár og kynnzt þeim stefnum,
Vifi har á ' kirkju samtíðarinnar.
V|9slu hans í Niðarósi varð það
frQ Sarnl<ornulagi að reyna að hrinda
yfirr .,*rafurn k'rkiunnar á íslandi. Á
að e!-Urn s'num um landið hóf hann
ar vf°ra tili<aii f'1 yfirráða kirkjunn-
i stQglr ,hiri<iusföðum á íslandi. Fyrst
Uiy, r tohst honum að fá þessum kröf-
sqmc|rarn.9en9t' en er honum lenti
v0|d n vi® -lán Loftsson í Odda, einn
9asta höfðingja landsins á þeirri
tíð, sonarson Sœmundar fróða, neit-
aði Jón að verða við kröfum biskups.
„Heyra má ég erkibiskups boðskap,
en ráðinn er ég í að halda hann að
engu, og eigi hygg ég, að hann viti
betur en Sœmundur hinn fróði og syn-
ir hans." Eftir það varð biskupi ekki
frekar ágengt í þessum efnum. Þar
með var hrundið fyrstu tilraun kirkj-
unnar til þess að koma fram kröfum
sínum á íslandi.
En kirkjan gat beðið hins hentuga
tíma. Innócens páfi III. var sennilega
voldugastur allra páfa. Talið er, að
veldi páfakirkjunnar hafi aldrei orð-
ið meira en fyrst eftir Lateranfundinn
árið 1215. Þá var Guðmundur góði
Arason biskup á Hólum, einn sér-
kennilegasti maður, sem setið hefur
á íslenzkum biskupsstóli. Honum
svipar í mörgu til hins mikla Franz
frá Assísí. Líf hans einkenndist af
miklum meinlœtum og mörgum
höfðingjum þótti hann flest skorta
til þess að geta stjórnað biskups-
stólnum. Margt bendir til þess, aðeinn
af höfðingjunum hafi fengiðGuðmund
kjörinn til biskups í þeirri trú, að hann
gœti þann veg náð öllum völdum á
biskupsstólnum og notað Guðmund
sem handbendi sitt. En því fór víðs
fjarri, því að Guðmundur reyndist
mjög óráðþœginn. Til hans dreif mik-
inn fjölda farandmanna og lausingja-
lýðs, svo að gildir bœndur óttuðust, að
biskupsstóllinn yrði gjaldþrota. Lengst
af biskupsdómi sínum átti hann í deil-
um við marga af voldugustu höfðingj-
um landsins og sat mörg ár I fangelsi
eða dvaldist í útlegð frá Hólum. En
hann lét ekki sinn hlut, heldur stóð
fast á rétti kirkjunnar. Greip hann loks
239