Kirkjuritið - 01.09.1974, Side 51

°fl, sem sáu sér hag í því að draga
Ur veraldlegu valdi kirkjunnar. Þar er
b®ði um að rœða þjóðfélagslegar
Urnbótastefnur, sem auka vildu völd
°9 áhrif almennings, og konunga og
fUrsta, sem vildu efla eigin völd á
k°stnað kirkj unnar. Þannig myndaðist
v‘ða eðlilegt samband milli siðbótar-
mnar og hins þjóðlega konungsvalds
' Qndstöðu við hið mikla veraldar-
vald páfa og keisara. Þetta hefur orð-
hl þess, að margir hafa misskilið
S°9U siðbótarinnar og dœma hana
ut frá röngum forsendum. Menn leita
st|órnmálalegra orsaka, þar sem um
tráarlega afstöðu er að rœða.
Siðbótin barst til Islands á svipað-
an hátt og til annarra landa í Vestur-
°9 Norður-Evrópu. Ungir íslendingar
Varu við nám úti t Þýzkalandi og á
arðurlöndum, þar sem þeir kynntust
bótinni og snerust til fylgis við
ana. Er þeir komu aftur til íslands,
v°ru þeir staðráðnir í því að reyna að
Vlnna henni framgang í heimalandi
lnu, þótt útlitið virtist allt annað en
aS^silegt í þeim efnum. Ég minni hér
lns a nöfn tveggja manna, Gizur-
ar binarssonar, sem síðar varð fyrsti
QQersbi biskupinn í Skálholti, og Odds
ró^tskálkssonar, sonar nœstseinasta
^verska biskupsins á Hólum. Hann
Sneri Nýjc
tun
|a testamentinu á íslenzka
ár'ft ^ °9 iet Prenta í Hróarskeldu
Ql1 ^^0. Hitt er Ijóst, að íslenzkur
frétt6011'0^01" tletur baft mjög liflar
en 'r*a^, ^essari nýju hreyfingu, áður
n 1 f1 bótinni var komið á Þó munu
iðu ^ þ*2kir ka
íl tbotinni að md.._..........
^ la henningar hennar út til íslands.
upmenn, sem fylgdu
°tinni að málum, hafa reynt að
Ég mun ekki fjölyrða um íslenzku
siðbótina hér, þótt það hefði verið
áhugavert. Til þess gefst ekki tími.
Mig langar aðeins til þess að nefna,
að tveir seinustu rómversku biskup-
arnir áttu erfitt um samstarf vegna
persónulegra deilna, en það veikti
andstöðu rómversku kirkjunnar gegn
hinni nýju hreyfingu. Auk þess lagði
danski konungurinn áherzlu á að
koma siðbótinni á hérlendis, eftir að
hún hafði verið lögtekin í öðrum hlut-
um hins danska ríkis. Eftir að nokkrir
af mönnum konungs höfðu verið líf-
látnir í átökum við menn Ögmundar
biskups Pálssonar í Skálholti, sendi
konungur danskan her til íslands til
þess að handtaka Ögmund biskup,
sem þá var orðinn gamall maður.
Hann var fluttur fangi um borð í kon-
ungsskip, sem átti að flytja hann til
Danmerkur, en sennilega lézt hann í
hafi á leiðinni. Jón biskup Arason á
Hólum reyndi áfram að berjast gegn
siðbótinni og það kom til vopnaðra
átaka, en að lokum beið hann lœgri
hlut, vartekinn höndum og síðar háls-
höggvin án dóms og laga í nóvember
1550 að tillögu hins danska konungs-
fulltrúa á íslandi, þar sem enginn
þorði að taka ábyrgð á að gœta hans
fram til alþingis nœsta sumar. Þannig
urðu báðir seinustu rómversku biskup-
arnir á íslandi píslarvottarog enn ídag
er einkum Jón Arason talinn vera ís-
lenzk þjóðhetja, vegna þess að hann
barðist gegn danska konungsvaldinu.
Menn hafa jafnvel komizt svo að orði,
að Jón Arason hafi verið seinasti ís-
lendingurinn. Siðbótin hefur því löng-
um verið talin til hinna myrku kafla
241