Kirkjuritið - 01.09.1974, Side 53

VII.
nni
r
n nú fóru hnignunartímar í hönd.
^hánda öldin varð íslendingum þung
' skauti. Eldgos og jarðskjólftar léku
Pióðina hart, enda fœkkaði þjóði
Q_ þessari öld. Á þessum erfiðleika
hrnum sótti þjóðin styrk og traust til
trýarinnar. Hallgrímur Pétursson og
^°n ^ídalln vísuðu veginn. Undir lok
■ aldar gengu miklir jarðskjólftar
^ ir Suðurland. Þó féllu staðarhúsin I
álholti, svo að ókveðið var að flytja
'skupssetrið til Reykjavíkur, þar sem
'skupinn hefur setið síðan. Fóum ór-
Qrn síðar var biskupsstóllinn ó Hólum
^a9ður niður. Óhœtt er að segja, að
Q9 íslenzku þjóðarinnar hafi sjaldan
Q aldrei verið verr komið en um
'damótin 1800.
ti| ^ tQ^a óerast nýir straumar út
vil^s'anc*s frá Evrópu. Frœðslustefnan
v- 1 auka uppfrœðslu almennings og
en"h° a^ii^a framförum í landinu,
clórn.an,Var andstœð kirkju og kristin-
^i hér eins og annars staðar. Áhrif
^nnar á íslandi urðu þó hvorki mikil
ko Varanie9 nema á einu sviði. Hún
ustu ^rarn 9Íarbreytingu á guðsþjón-
in Usi Um kirkjunnar. En nýrómantík-
frQ3gerri fyigdi í fótspor hennar, ruddi
Var fUstefnunni brátt úr vegi, enda
be2t an fiutf til íslands af sumum
í i^-U s^aidum íslands, sem dvöldust
frel aUf>mannaf'öfn og kynntust þar
raunS Qrattu annarra þjóða af eigin
fre| . j0^ vildu hefja baráttu fyrir
siands og sjálfstœði.
b6ra Seinni fluta 19. aldar taka að
rrienn- in9a® áhrif frá róttœkum
rúms !n®arsfefnum, sem ruddu sér til
'num vestrœna heimi og töldu,
að kirkjan vœri fornleifar, sem engu
hlutverki gegndi lengur í upplýstu
menningarsamfélagi. Ungir íslenzkir
menntamenn við nám I Kaupmanna-
höfn hrifust af Georg Brandes og and-
kristinni róttœkni hans. Um sama
leyti tók að gœta sterkra áhrifa í
röðum guðfrœðinga frá biblíugagn-
rýninni. Á Islandi varð þróunin hin
sama og annars staðar, og kristnir
menn lentu í erfiðleikum vegna
trúar sinnar. Margir töldu, að hinn
óhjákvœmilegi árekstur trúar og vís-
inda gœti riðið kirkju og kristindómi
að fullu. Og menn spurðu, hér eins
og annars staðar: Hvað er nú til ráða?
Hvað má verða til bjargar kirkju og
kristindómi, framtíð Guðs ríkis á þess-
ari jörð? Og hér skildi leiðir með
mönnum. Sumir tóku þá afstöðu að
afneita öllum nýjungum og héldu
fast við hinn kristna boðskap í þeim
búningi, sem heimsmynd fyrri tíðar
manna hafði búið honum. Aðrir gáf-
ust upp fyrir hinni róttœku gagn-
rýni og tóku til að fella burt úr boð-
skap kirkjunnar allt það, sem þótti
brjóta í bága við kenningar vísind-
anna, eins og þcer voru þá. Þeir héldu
því einu, sem þá var eftir, og þar
með varð kristindómurinn að mestu
fagur siðaboðskapur, eins og oft varð
reyndin á um nýguðfrœðina. En á ís-
landi kom fram þriðja afstaðan, sem
átti eftir að ná mikilli útbreiðslu og
setja svipmót sitt á Islenzku kirkjuna
nœstu áratugi. Það var spíritisminn.
Margir kirkjunnar menn, sem aðhyllt-
ust kenningar nýguðfrœðinnar, voru
þó óánœgðir með að verða að fella
niður svo margar af kenningum Bibll-
unnar. Þar kom spíritisminn þeim til
243