Jörð - 01.12.1944, Blaðsíða 69

merkingar. Reiðhestur er ekki vagnliestur, heldur hestur,
sem aldrei er settur fyrir vagn. Bifreið ætti að þýða lireyfi-
vagn, sem er vitleysa, því til hvers væri vagn, sem ekki
væri hægt að hrevfa? Ég tek „bíl“ og „bifreið“ sem dæmi,
er á sér mörg hliðstæð. Fræðimenn hafa af tyrfnum lær-
dómi pælt upp ónothæf nýyrði, sem falla fvrir þeim orð-
um, sem alþýðan finnur með óbrjáluðum málssmekk, stutt,
Ijós, góð i beygingum og til nýmyndana,
Þannig var þessu einmitt varið, meðan íslenzkan var
i æskublóma, frá 1000—1300. Þá eignaðist hún fjölda nafna
og nýyrða af erlendri rót, flest keltnesk, latnesk eða grísk.
En öll samþýðast þau orðunum, sem fyrir eru; fá alveg is-
lenzkan hljóm, íslenzk hljóðvörp og bevgingar, svo ekki
verða þau aðgreind. Enginn finnur annað en að jjrestur og'
liestur sé jafngóð íslenzka. En hér fer Iviljan í öfgar í gréin
sinni, eins og endranær. Hann telur engin orðskrípi til í
neinu máli, af því að flest orð eru eitthvað brevtt frá frum-
rót. Hvað er skrípi? Það, sem er annarlegt að háttum eða
búningi, stingur i stúf við umhverfið og raskar samræmi.
Halldór Kiljan Laxness mundi verða að skrípi i sjó-
klæðum í fínu samkvæmi á Hótel Borg, og allt að einu
í samkvæmisklæðum við fiskaðgerð á togara, þótt
Iiann vekti enga eftitekt á þessum stöðum í hæfilegum
Jílæðum.
Þannig er þessu einnig farið um orðin. Orðstofnarnir
geta farið mál úr máli, og allsstaðar sómt sér vel, ef þess
er aðeins gætt, að þeir skipti um búning, taki búning' þess
orðasamkvæmis, sem þeir eru til komnir.
Þetta virðist Kiljan ekki skilja. Hann veður daglega í
slorugum sjóklæðum inn í hinn gullna hátíðasal íslenzkrar
tungu. Mál hans er fram úr öllu lagi sóðalegt, hinar verstu
tæpitungur og flámæli götunnar eru leiddar að háaltari
tungunnar. Þar morar alll af orðskrípum. í grein lums um
málið má meðal annars benda á þessi: „ad libitum“, „ras-
keleerung“, „idiotisering", „l‘ullferðugur“. ÖIl eru þau ó-
þörf, því íslenzk orð eru til vfir hugtökin; þrjú þeirra eru
torskilin fjölda lesenda. í voru máli bera þau öll einkenni
J örð 267
18*