Syrpa - 01.08.1920, Blaðsíða 41

263
S YRP A
á þeim breytingum stendur; stjörnur þessar deyfast dálítiS vi^ og
viS, án þess aS hægt sé aS finna neitt lögmál, sem 'þær fylgja.
Flestar stjörnur af iþessum flokki eru rauÖar, en iþó líka hvít
stjarna^ U í TVÍburamerki, hún er dauf og af 1 3. stærð, en birta
ihennar vex óreglulega um 3 sig viS og viS, stundum með eins
dags milliibili, stundum 10. eða 20. hvern dag.
Undir fjórSa flokk teljast stjörnur, sem mikiS breyta birtu
á noklkuS óreglulegan ihátt meS löngum tímabilum, sem geta var-
aS mánuSi og ár; styzt eru tímábilin tveir mánuSir. Undir þann
flokk heyrir furSustjarnan (Mira eSa Omilkron í Hvalsmerki),
sem var ihin fyrsta breytilega stjarna, er stjörnufræSingar atbug-
uSu. Hinn hollenzki prestur og stjörnufræSingur David Fabri-
cius (f. 1564, d. 1617)*) tók fyrstur eftir breytingum þessarar
stjörnu 1596. Stundum er stjarna iþessi mjög björt meS birtu
milli fyrstu og annarar raSar og getur haldiS þeirri birtu í nok'krar
rvikur, fer svo aS minka og hverfur sjónum manna e'ftir rúma 70
daga; í 7 miánuSi er stjarnan ósýnileg, og eftir aS hún kemur fram
aftur, er hún aS vaxa í rúma 40 daga, er mánuSi skemur aS koma
í ljó's en aS hverfa. Alt breytingatímabiliS tekur vanalega yfir
I 1 mánuSi, en er alls elkki fullkomlega reglubundiS, aS meSaltali
telur Argelander tímabiliS vera 333 daga, en þaS kemur fyrir aS
fþaS getur veriS alt aS því mánuSi skemra eSa lengra. Stundum
kemur þaS fyrir^ aS Mira nær eigi meiri ibirtu þegar hæst er en
fimta flokki og tæplega þaS, svo mannsaugaS getur varla grilt
hana í eitt eSa tvö ár. Mira er á hraSri ferS um geiminn, 63 km.
á sekúndu, en rákirnar í ljódbandinu sýna, aS þar er fleira á hreyf-
ingu en stjarnan sjáff, þylkjast sumir hafa fundiS rök fyrir því, aS
tveir dusthringir séu á sífeldri umferS um stjörnuna, og halda aS
þaS séu þeir, sem valda þessum ljósfyrirbrigSum, eftir því sem
þeir horfa viS fiá jörSu; ætla menn aS iþeir séu líkir hringum Sat-
úrnusar; þetta er þó enganveginn fullsannaS. SíSar hafa margar
aSrar minni stjörnur fundist af þessum flokki (um 130), og eru
birtutímabil þeirra mjög mismunandi, minst 65 dagar, mest 2 ár,
sem sannreynt er, þó gruna menn eina stjörnu um 4 ára tímabil.
Af þessum flokki eru flestar stjörnur rauSar, hefir ljós 98 veriS
rannsakaS og reyndust 2 eSa 3 alhvítar, 1 eSa 2 gulhvítar, 6 gul-
ar, 28 meS litbreytingum fiá gulu tiUrauSs og 59 fullkomlega
rauSar. Þessi undarlegu fyrirbrigSi hafa orsakaS stjörnufræS-
*) LandfræSissaga I, bls. 191 —194.