Syrpa - 01.08.1920, Blaðsíða 42

264 S Y R P A
ingum mikil heilabrot, eru flestir etSa allir á því máli, aS breyting-
ar þessar orsakist ekki af myrtkvunum eSa fyrirgangi jarSstjarna
eSa annara himintungla, heldur hljóti aS vera annars eSlis. Af
hinum rauSJeita ljósbjarma ráSa menn, aS flestar þessar stjörnur
séu farnar aS kólna, á þeim ha'fi myndast sólblettir og sumstaSar
meira og minna samanhangandi flákar af gjalli úr storknuSum
tefnasamböndum; má bera þetta saman viS ástandiS á vorri sól,
þar myndast viS og viS sólblettir, venjulega flestir meS 1 1 ára
imillibili, sem þó raskast nokkuS stundum; á stjörnum þessum
hugsa menn sér kólnunina meiri og sólblettina því miklu staerri
og fleiri, einnig aS snúningðhraSinn um möndul þessara stjarna
sé orSinn minni. Sumir ætla, aS birtubreytingarnar stafi af þess-
um kólnunarfyrirbrigSum. ASrir, sérstaklega J. N. Lockyer,
hafa haJdiS þeirri kenningu fram, aS stjörnur þessar séu ekki í
raun og veru samanhangandi hnettir, heldur stórhópar af víga-
hnöttum (meteórum)( sem raunar séu dimmir í sjálfu sér, en viS
og viS skerist brautir Iþessara meteóra, þá rekast mörg á og alt
uppljómast a'f hita þeim, sem viS þaS kemur fram. ASrir halda
því fram, aS stjörnur þessar séu reglulegir ihnettir, en aS gufu-
hvolf þeirra sé fult af dusti( sem orsakar ihin sérstöku ljósfyrir-
brigSi. Af þessu og öSrum getgátum er auSséS, aS stjörnu-
fræSingar vita svo sem ekkert meS vissu um orsakir þessara ó-
reglulegu ljóslireytinga, og eSli þeirra er í rauninni hulinn leynd-
ardómur. Af þessum fjórum flokkum breytilegra stjarna, sem
hér er getiS, hafa hingaS til 14—1500 einstaklingar veriS skrá-
settir. Auk þeirra hafa menn á seinni árum í ýmsum 'fjarlægum
stjörnuþyrpingum (einkum í Magellanssikýjum) fundiS fjölda af
breytilegum stjörnum, sem ekki hefir enn tekist aS gera sér vel
grein fyrir, svo tala breytilegra stjarna, sem menn þekkja eitthvaS
til, mun nú vera orSin yfir 4000.
ÞaS hefir alloft boriS viS, aS bjartar stjörnur hafa komiS
skyndilega í ljós á himninum,. þar sem þeirra var engin von, og
hafa svo ihorfiS aftur. Náfnfrægust af þeim stjörnum er hin
nýja stjarna, er Tycho Brahe fann 1 1. nóvember 15 72 í merkinu
Cassiopeia, sem ikallaS hefir veriS Maríurokkur á Jslandi; hún
blossaSi upp alt í einu og varS hin lang-bjartasta stjarna á himn-
inum. Þessi nýja stjarna var í fyrstu eins ibjört og Hlundastjarn-
an, en óx svo, aS hún skein skærra en Jupiter og Venus, þegar
þau eru sem Ibjörtust, og Sást um daga; hélzt hún svo um tíma, en
í marzmánuSi næsta ár, 4 mánuSum síSar, var hún farin aS dofna