Nýjar kvöldvökur - 01.01.1957, Side 21

N. Kv.
HUGLEIÐINGAR ÓLAFS Á HAMRABORGUM
7
hverfið og mannlífið allt teknr á sig annan
svip.
Eg liafði verið eins og laufblað í hönd-
um náttúruaflanna, en hlotið leiðsögn á yf-
irskilvitlegan hátt. Ekki sagði ég foreldrum
mínum né öðrum frá þessu ævintýri, mér
Janmt það of furðulegt til þess. Eg segi hér
frá þessu atviki, þessari fyrstu andlegu
reynslu minni, eins rétt og nákvæmlega og
mér er unnt. Mér kemur ekki á óvart, þótt
margur brosi að frásögninni og ýmissi ann-
arri reynslu minni og annarra, sem ég mun
víkja að hér á eftir. En við því er ekkert að
segja. „Frelsið er fyrir öllu.“ 011 höfum
við mannanna börn svipaðan rétt til sann-
færingar okkar. Jafnt hinir ógreindu og fá-
fróðu, sem svo eru nefndir, sem hinir vitru
og fróðu. En tímarnir hreytast og mennirnir
með. Það er að segja: Hraðfara öðlast
inennirnir nýja þekkingu — nýja reynslu.
Viðhorfin og sjónarmiðin byltast til og
hreytast. Því, sem menn harðneita í dag,
játa menn á morgun. Þeir stóru hlutir hafa
líka gjörzt á síðustu áratugum, að jafnvel
menn með vísindalega þekkingu viður-
k.enna, að til muni vera sá hæfileiki, sú
gáfa með'ýmsum mönnum, sem sjáendur og
spekingar og aðrir dulfróðir menn fyrri og
síðari alda hafa kallað sjötta skilningarvit-
ið. Öðru nafni innsœið. Og vegna þessa
hæfileika geti menn aflað sér þekkingar,
óðlazt reynslu, sem öðrum er ókleift, er ekki
hafa hlotið þessa náðargáfu. Það er ekki
fyrr en á síðustu tímum, að víðsýnustu
fræðimenn hafa fallizt á þetta. Hins vegar
hafa spámenn og sjáendur staðhæft þetta á
öllum tímum sögunnar og hreint og klárt
sannað það með verkum sínum.
Það hefur löngum verið eftirtektarvert
fyrirbrigði sögunnar, að menn hafa yfirleitt
verið fúsari til að fallast á og viðurkenna
tað, sem menn kalla kraftaverk og önnur
stórmerki andans, sem gjörzt hafa í fortíð-
inni og fjarlægðinni, heldur en hin, sem
samtíðin og nálægðin geyma. Til þess liggja
vafalaust margvíslegar ástæður. Það þarf
meðal annars meira þrek, meira hugrekki
til þess að hera þeim andlega sannleika
vitni, sem á örðugast uppdráttar í nútíðinni
og nálægðinni á vorum dögum, lieldur en
sams konar sannleika fortíðar og fjarlægð-
ar. Þessar fjarlægu staðreyndir snerta lífs-
baráttu líðandi stundar minna, en hún er ó-
þægilega og óskynsamlega harðhent á vor-
um dögum. Það her ekki vott um víðsýni né
viturt hjarta, þegar þeir menn, sem fást við
vísindastörf, slá einu stóru striki yfir þann
andlega heim, það guðsríki, sem andlegir
fræðarar fyrri og síðari tíma hafa upplvst
og sannað með verkum sínum. Það er held-
ur ekki skynsamlegt af leikmönnum að
neita því algjörlega, að jafningjar þeirra og
förunautar kynnu að liafa numið ný lönd
reynslunnar í heimi hugsjónanna, þótt þeir
sjálfir hafi ekki fundið þau. Ekki sízt liafi
þeir hinir sömu ekkert á sig lagt til að finna
þau — aldrei leitað að þeim, en hinir, sem
fullyrða að hafa séð stjörnur þeirra og
gróður, varið í leitina tugum ára. Það kost-
ar hæði tíma og erfiði að komast upp á
fjallsbrúnina. Það gildir engu síður í heimi
andans en efnisins. Efinn er mikilvæg eig-
ind mannssálarinnar. Og mér hefur lengi
verið það ljóst, að hann er merkilegt og
mikilvægt hjálpartæki vitsmuna og sam-
vizku í þeirri miklu lífsleit mannanna, að
finna og þekkja sannleikann. En þegar efa-
semdirnar eru orðnar að hlekkjum, er fjötra
skynsemi og samvizku, er illa farið og mað-
urinn hættulega staddur.
Það getur vafalaust átt sér stað aftur og
aftur, að einum og einum sé „eitthvað léð,
sem ekki er í vörzlum hinna“. En ég vil
taka það skýrt fram, að ég er setztur niður