Nýjar kvöldvökur - 01.01.1957, Blaðsíða 51

N. Kv.
37
Nkákþáttur
Ritstjóri Júlíus Bogason.
í þessum mánuði hefst í Moskvu keppni
um heimsmeistaratignina í skák milli Rúss-
anna M. Botvinnik og V. Smyslov. Al-
þjóðaskáksambandið sér um þessa keppni
nú orðið, en áður gat heimsmeistarinn að
mestu ráðið við hverja hann keppti. Verð-
ur hér örlítið rakinn gangur þessara mála
frá því er heimsmeistaratitillinn varð til.
Árið 1866 fór fram skákeinvígi milli
Þjóðverjans Adolf Andersen og Austurrík-
ismannsins Vilhelm Steinitz. Steinitz vann
þetta einvígi og gerði þá kröfu til þess að
vera nefndur heimsmeistari í skák. Hann
var raunverulega upphafsmaður nútíma-
stefnu í skák. Steinitz liáði nokkur einvígi
um heimsmeistaratignina og hafði alltaf
sigur, þangað til hann mætti Þjóðverjanum
Emanuel Lasker árið 1894. Steinitz var þá
58 ára, en Lasker 25. Lasker vann þetta ein-
vígi með nokkrum yfirburðum.
Lasker var nú orðinn heimsmeistari og
varði titil sinn í mörgum einvígum. Hann
tefldi fremur lítið, en bar oftast sigur úr
býtum á þeim skákmótum, sem hann tók
þátt í. Skömmu fyrir fyrri heimsstyrjöld-
ina var þó kominn fram á sjónarsviðið
maðnr, sem virtist niundu verða honum
skæður keppinautur. Það var Cubamaður-
inn J. R. Capablanca. Hann var sannkallað
undrabarn í skák. Hann lærði að tefla 4
ára gamall og virtist ekkert þurfa fyrir
skákinni að hafa. Árið 1914 var allt búið
undir einvígi milli hans og Laskers, en þá
kom heimsstyrjöldin og kom í veg fyrir
það. Þetta einvígi var svo háð árið 1921.
Lasker gafst upp eítir að hafa tapað 4
skákum og gert 10 jafntefli. Hann hafði þá
verið heimsmeistari lengur en nokkur ann-
ar, fyrr eða síðar, eða 27 ár. Sagt er, að
Capablanca hafi aldrei komizt í tapstöðu í
þessu einvígi.
Hinn nýi heimsmeistari sýndi það næstu
árin, að hann var vel að sigrinum kominn.
Það þótti viðburðui’, ef hann tapaði skák,
og svo var komið, að margir töldu hann ó-
sigrandi. Sjálfur taldi hann, að skákin væri
orðin svo þrautkönnuð, að nauðsynlegt
væri að breyta henni og lagði til, að reitun-
um á skákborðinu yrði fjölgað í 100 og
mönnunum í 50. Þetta fékk þó daufar und-
irtektir sem betur fór, enda kom það í ljós,
að Capablanca hafði ekki reiknað rétt. Sá,
sem sannaði það, var Rússinn Alexander
Alekhine. Hann liáði einvígi við Capa-
blanca um heimsmeistaratitilinn árið 1927.
Þeir höfðu þá teflt saman á mörgum skák-
mótum, og hafði Capablanca alltaf haft
betur. Flestallir, sem um einvígið skrifuðu,
töldu Capablanca sigurinn vísan, og hann
virtist sjálfur hafa verið á þeirri skoðun.
Þetta einvígi varð eitthvert það harðasta,
sem sögur fara af. I fyrstu skákinni hafði
Alekhine svart og tókst að sigra Capa-
Ijlanca, en það var í fyrsta sinn, sem hann
vann af honum skák. Eftir það gaf Alek-
hine aldrei eftir og sigraði með 6 unnum
skákum gegn 3, en 25 urðu jafntefli.
Alekhine er af mörgum talinn djarfasti
og fjölhæfasti taflmaður, sem uppi hefir
verið, og næstu árin bar hann ægishjálm yf-
ir alla skákxneistara á skákþingum. Hann
tefldi mjög mikið, gagnstætt því, sem þeir
gerðu Lasker og Capablanca. Alekhine kom
til íslands árið 1931 og tefldi hér fjöltefli