Nýjar kvöldvökur - 01.01.1957, Síða 32

18
ÞORSTEINN Þ. ÞORSTEINSSON, RITHOFUNDUR
N.Kv.
eða þegar hann, studdur armi hennar, trítl-
aði inn og fram um bæinn á Syðra-Hvarfi
og „buldraði við hana barns máli“. Eða þá
er hann gekk út á bæjarhlaðið og við aug-
um blasti dýrð íslenzkrar náttúru á heið-
skírum, sólbjörtum vordegi. Þarf að vísu
ekki getur að þessu að leiða. En sannreynt
er það, að gljúp, hrifnæm og spurul barns-
sál býr yfir margs háttar möguleikum. Og
þó að stríðleika kenni í kvæðum Þorsteins
Þ. Þorsteinssonar og eigi séu þau með öllu
rímgallalaus, þá hafa þau þann boðskap að
flytja, er sístæður er og stenzt aldanna próf.
Verður og eigi verði metinn eða gulli gold-
inn. Þess vegna þykir mér Ijóð hans fallegri
en hitt, hvað vel þau eru kveðin.
Fræðistörf Þorsleins eru tvorttveggja hin
merkilegustu og mikil að vöxtum. Hefi ég
sennilega minnst af þeim augum litið. Ætt-
fræðin, mannfræðin og sagan er þar víða
uppistaðan, ritað við hæfi íslenzkrar al-
þýðu. Er þar þó margt með vísindabragði
og skáldlegum tilþrifum innan um og sam-
an við.
Höfundurinn leitast við að vera bæði rétt-
máll og sanngjarn. Skilningsríkur á eðli
manna og mildur í dómum. Fer það tvennt
oftar en hitt saman. Hann hefur þó til að
deila á venjur og aldarfar, er það á stund-
um skopi og kaldhæðni blandað. Yfrið er
hann fróður og sagnamargur, og finnst á,
að eigi sé sjóðurinn tæmdur eða kurl öll
komin til grafar með því, er komst á papp-
írinn. Kennir þar lítt fátæktar eða allsleys-
is. Víða er þar leikandi ritfærni í för og
frásagnarhæfileikinn með ágætum. Honum
er nautn í að segja frá. Virðist oft vera í
essinu sínu og vinnuglaður. En hann getur
líka orðið djúpt snortinn, haldinn samúð og
meðaumkun, ef örlög manna falla á þann
veg, að harmsaga varð. Lesandinn kemst á
snoðir um, að við skrifborðið hefur setið
marghæfur og tilfinningaríkur maður með
hjartað á réttum stað. Maður, sem skyggn-
ist of heima alla, svo sem til vinnst og getan
hrekkur. Skennntilegur alúðarmaður, víð-
sýnn og gáfaður. Það er ætlan mín, að ár
líði og áratugir —- ætla ekki að segja aldir
— þar til upp rís á leggina, af svarfdælsku
bergi brotinn, jafnoki Þorsteins Þ. Þor-
steinssonar um alþýðlega fræðimennsku.
Og með þeim hugblæ, litauðgi og myndar-
svip, er rit hans bera.
Þá var og Þorsteinn Þ. drátthagur maður
til mikilla muna og hvort heldur sem nota
skyldi pensil eða penna. Hefi ég séð hér í
Svarfaðardal, á einum eða fleiri stöðum,
myndir hans, fallega gerðar, er yndi veittu
augum og prýði var að í hvers manns húsi.
En þó að Þorsteinn Þ. verði eigi sem
ljóðskáld til öndvegis leiddur, mun hann í
hugum landa sinna skipa virðulegan sess á
skáldabekk og svo lengi sem orðsins I ist og
íslenzkt mál er einhvers metið.
NIÐURLAG.
Árið 1901 — og er þess raunar hér að
framan getið — hvarf Þorsteinn Þ. úr fóst-
urgarði, vestur um haf til Ameríku. Eigi
löngu síðar kvæntist liann og gekk að eiga
íslenzka stúlku, Rannveigu Jónsdóttur. Lík-
lega kynjuð úr Skagafirði í föðurætt. Svnir
þeirra voru 2, Jón og Þorsteinn. Sambúð
þeirra Þorsteins og Rannveigar mun eigi
hafa orðið löng. Hún andaðist og eigi all-
gömul. Aftur kvæntist Þorsteinn Goðmundu
Haraldsdóttur, steinsmiðs á Sauðárkróki,
Sigurðssonar. Liggur föðurætt Goðmundu
úr Svarfaðardal norðan, og mun hrin hafa
verið einn af fjöldamörgum afkomendum
séra Jóns Halldórssonar, fyrst prests í
Grímsey, þá á Tjörn í Svarfaðardal og síð-
ast á Völlum (séra Jón d. 1779). Varð