Sumargjöf - 01.01.1905, Síða 14

grein firir verandinni. En birjunin er sett af handa-
hófl og rökin eru hugarburðui' um, að allir lilutir,
jörðin og sjórinn og himininn og endalaus geimurinn,
hafl sálarlíf i líkingu við manninn. Þegar ég meiði
einhvern viljandi, þá er það af reiði eða hatri, og
það veií ég vel. En ef annar meiðir mig, þá tel ég
það sjálfsagt, að eins hafl verið ástatt i geði hans,
áður en hann gerði það, eins og í mínu skapi, áður en
ég frem sama verk. Þetta ræð ég af sjálfum mér.
En áður en reinslan liefir sínt mér, að maðurinn sé
ólíkur steininum, þá hefi ég eins mikla ástæðu til að
halda að steinninn sé reiður, ef hann meiðir mig.
Maðurinn birjar með að hugsa aðra í líkingu við sig
og sér ekki að það er rangt, fir en haiin rekur sig
áþreifanlega á það. ]Jetta stiðja einnig draumar og
spegilmindir og annað, er auðveldlega getur glapið
þeim sin, sem kunna ekki að meta ástæður né heldur
rekja réttan orsakaferil viðburðanna. Þetta er á
beinskuskeiði visindanna. En þegar þau komast á
unglings og þroska aldur, fara þau að reina að skira
náttúi'una með sjálfri sér, þ. e. tínna orsakarsam-
bandið milli hluta og viðburða. En first er þessi
viðleitni í brotum og er oft af brugðið, en seinna
verður úr henni lögmál, sem engum skinsömum og
mentuðum manni dettur i hug að óhliðnast. Þessi
viðleitni hefst hjá Grikkjum um 600 ái'um f. Kr.
Voru þar uppi margir heimspekingar, liver fram af
öðnun. En heimspeki þein'a er ófullkomin. Þar
leggur hver þá höfuðskepnu eða náttúruafl til grund-
vallar, sem lionuin flnst mest til um. Þeir biggja
ekki hver á annars kenningum né reina að hrekja
þær. Og þó að margt sé þar vel athugað og komi
lieim við kenningar þessarar aldar, þá kennir þó um