Sjómannadagsblaðið - 03.06.1962, Síða 27

SELANDIA
Rudolf Diesel
verkfr.
Þann 17. febrúar s. 1. minntust
Danir merkilegs afmælis í iðnaðar
og atvinnusögu lands síns. Voru þá
liðin 50 ár síðan farin var reynnslu-
ferð á hafskipinu „Selandía“, en það
vakti þá mikla athygli og þótti hið
mesta undraskip. Vélarnar í Seland-
íu voru tvær 1250 hestorkur hvor.
Svo vel reyndust vélar þessar, að
þær urðu fljótlega skæður keppi-
nautur eimvélanna einkum í skip-
um, og seinna bæði í orkuverum á
landi og járnbrautarvögnum. Sunn-
ar í álfunni, í Hollandi, í Þýzkalandi
og víðar, höfðu dieselvélar verið
smíðaðar og settar í skip, en þær
höfðu ekki reynst vel. Þýzk diesel-
vél sem átti að fara í herskip sprakk
t. d. í sundur þegar hún var reynd
á verkstæðinu.
Hin fyrstu stóru aldahvörf í sögu
siglinganna urðu, þegar Robert Ful-
ton sigldi eimskipi sínu niður Hud-
son fljótið, skipinu með eldinn í
botninum, eins og það var kallað þá.
Það var 38 árum eftir að fyrsta
eimvél James Watt var gangsett árið
1769.
í full eitt hundrað ár hafði smíði
eimvélanna þróast stig af stigi, og
skipavélarnar náð mikilli fullkomn-
un og gangöryggi.
Næsta stóra byltingin á þessu sviði
verður þegar þýzki verkfræðingur-
inn Rudolf Diesel finnur upp há-
þrýstimótorinn og fær einkaleyfi
fyrir smíði á honum árið 1892. í
mörgum löndum var unnið að full-
komnun hans næstu árin, og meðal
annars að gera hann snarvendann.
En það var þá talin forsenda fyrir
því að hægt væri að nota hann í
skipum.
Hin vel þekkta danska skipa og
vélaverksmiðja B & W., hafði tryggt
sér einkaleyfi fyrir Danmörku til
þess að smíða dieselvélar árið 1898,
og fyrsta vélin sem kom á markað-
inn frá þeim (no I) var fullsmíðuð
árið 1904. Var það 40 H. O. landvél.
Vann B & W nú stöðugt að endur-
bótum á vélum sínum, og meðal
annars að gangskiftitækjum á þeim.
Fyrir áeggjan og hvatningu for-
stjóra danska Austurasíufélagsins
hr. H. N. Andersen hófst verksmiðj-
an handa um smíði á dieselvél í
hafskip. Atti skipið að vera 400 lestir
að stærð. I endurminningum H. N.
Andersen segir meðal annars um
þessi viðskipti: „Félagið byrjaði með
því að semja um smíði á 400 lesta
skipi, og taldi verksmiðjan sig ör-
ugga um að geta smíðað dieselvél
sem hæfði því. Viku seinna gerði fé-
lagið eftirfarandi fyrirspurn. Þegar
þér nú getið smíðað svona vél í
400 lesta skip, getið þér þá ekki
eins smíðað svona vél í 1000 lesta
skip? Jú reyndar, — var svarið. Og
því þá ekki í 3000 lesta skip? Verk-
smiðjan hikaði dálítið, en svaraði
síðan að það mætti takast. Nokkr-
um dögum síðar gerir skipafélagið
enn fyrirspurn. Því ekki að smíða
vél 6000 lesta skip með sama gang-
hraða og um var talað? Eftir nokk-
urn umhugsunarfrest kom játandi
svar frá verksmiðjunni, hún treysti
sér til þess. Og með því að 7000 lestir
var álitið hentugasta stærðin, var
samið um smíði á slíku skipi.“ Sýn-
ir þetta hve fyrstu sporin út á þessa
nýju braut voru stigin hikandi, mik-
ið var í húfi. Nú er annað uppi á
teningnum.
A fyrri hluta nítjándu aldar, þeg-
ar eimskipin komu fyrst til sögunn-
ar, voru hinir reykspúandi stromp-
Winston Churchill þáv. sjávarútvegsmalaráðh. skoðar Selandia við komuna til
London 1912, ásamt forstjórum B & W og O. K. og skipstjóra skipsins.
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 33.