Sjómannadagsblaðið - 01.06.1992, Side 27

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
25
finna lausn á því vandamáli, sem sala
á óveiddum fiski er í dag og gæti orð-
ið íframtíðinni og erþví reiðubúið til
að vinna að frekari útfærslum eða
hugmyndum, sem gœtu leitt til far-
sœllar lausnar á þessu vandasama
máli.
Rökstuðningur fyrir breyttri
sj á varútvegsstefnu
Rökstuðningur fyrir breyttri fisk-
veiðistefnu er margþættur, einn
meginn þátturinn er sá að fiskveiði-
stefna okkar síðan við tókum við
stjórn fiskveiða alfarið 1976, hefur
ekki skilað þeim árangri, sem vænst
var í uppbyggingu fiskstofna og þá
fyrst og fremst þorskstofnsins.
Arangurinn hefur orðið öfugur við
það, sem vænst var. Stofninn hefur
minnkað en ekki stækkað.
Mjög mikil umræða og skoðana-
skipti fara nú fram í þjóðfélagi okkar
um stjórnun fiskveiða, bæði í fjöl-
miðlum og á ýmsum fundum og ráð-
stefnum. Það sýnir sig að stór hluti
þjóðarinnar sættir sig ekki við núver-
andi kerfi. Margir halda hins vegar
fast í þá trú að hið gallaða kvótakerfi
sé það besta sem menn eiga völ á og
tryggi hagsmuni þeirra um alla fram-
tíð.
Það er hins vegar augljóst að allar
þær tillögur um öðruvísi nýtingu
landhelginnar og friðunarsvæði fyrir
fisk í uppvexti og hrygningu, sem
komið hafa fram að undanförnu,
sýna svo ekki verður um villst að
sjávarútvegsmenn hafa enga trú á því
lengur að kvótakerfið nái nokkurn-
tíma þeim árangri sem að var stefnt
að byggja upp fiskistofna, eins og
segir í fyrstu grein kvótalaganna.
Reynslan frá öðrum hafsvæðum,
eins og t.d. í Barentshafi og nú síðast
við Kanada, sýnir að vannýting og
tillögur um niðurskurð afla árum
saman byggja ekki upp fiskistofna
eins og þorsk. Árið 1983 var mótuð
sú stefna við Kanada að draga úr
veiðum og auka með því afrakstur og
stefna að því að veiða innan 3-4 ára
800 þúsund tonn árlega. Þessi aðferð
hefur algjörlega brugðist. Þessar
hugmyndir Kanadamanna voru
meðal annars notaðar sem rök fyrir
kvótaskiptingu hérlendis árið 1984.
Allar spár um nýliðun hafa brugð-
ist fiskifræðingum. Öfugt við það,
sem þeir hafa talið, virðist lítil
hryggning skila skárri nýliðun en stór
hryggning, sem þykir benda til að
lífsskilyrðin séu ekki nógu góð þessi
árin fyrir seiði úr stórri hryggningu.
Spár hafi af þessum ástæðum reynst
rangar.
Hið sama kemur upp, þegar um er
að ræða friðun smáfisks. Sú friðun
virðist heldur ekki skila sér í nýliðun,
sem þykir benda til lélegra uppeldis-
skilyrða á uppeldisslóðinni og um of
hafi verið friðað inn á lélega slóð. Til
lélegra lífsskilyrða þykir það einnig
benda að fiskur hefur létzt í árgöng-
um við núverandi lífsskilyrði í hafinu
við landið.
I heild sinni liggur það fyrir eftir 15
ára stjórn fiskveiða með niðurskurði
veiðiheimilda í þorskveiðum, að sú
aðferð byggir ekki upp þorskstofn-
inn eða aðra botnfiskstofna. Öðru
máli gegnir um uppsjávarfisk, sem
þjappar sér í torfur og er auðveiðan-
legur með afkastamiklum veiðarfær-
um og auðvelt að fylgjast með hve-
nær réttara sé að grisja eða friða, en
þar er greinilega runnið blint í sjóinn
í sambandi við botnfiskinn.
Hin langa reynsla af þeirri tilraun
að byggja upp þorskstofna með afla-
samdrætti án nokkurs jákvæðs
árangurs veldur því að æ fleiri hallast
að þeirri skoðun að ekki tjói að halda
þeirri tilraun áfram lengur, hún sé
þegar orðin meira en nógu dýr þjóð-
inni. Þekkingu hefur greinilega vant-
að á vistkerfi sjávar til að gera þessa
tilraun. Þekkingarskortur hefur leitt
okkur inn á braut miðstýringar og
ofstjórnar, sem birtist í kvótakerfinu
í öllu sínu veldi.
Það má segja að þessi mistök í upp-
byggingu stofnsins séu megin ástæða
til breyttrar fiskveiðistefnu án þess
þó að allri stjórn sé sleppt á veiðun-
um, heldur sé henni breytt. Van-
kantarnir eru margir í núverandi
stjórnarkerfi.
Stærð fískiskipastólsins
Því hefur að undanförnu verið
haldið mjög á lofti að fiskiskipaflot-
inn sé alltof stór. Þetta sjónarmið
hefur víða gilt sem sönn fullyrðing,
sem ekki yrði á móti mælt með nein-
um haldbærum rökum. Ég tel að
vara eigi sterklega við svona fullyrð-
ingu. Þegar betur er að gáð, stenst
hún engan veginn og of hröð úreld-
ing kallar síðar, við aukin verkefni, á
kollsteypu nýrrar skipabyggingar í
stað eðlilegs viðhalds stærðar flot-
ans, sem jafnframt tryggði þá að
ávallt væri það nýjasta og besta sem
þekkist í hönnun skipa í notkun,
nokkuð jafnóðum og slík þekking og
tækniframfarir kæmu fram. Hér þarf
vissulega ekki alltaf að vera um
nýbyggingu skipa að ræða, oft getur
endurbygging og breytingar gert
sama gagn eins og sjá má, t.d. við
endurnýjun og uppbyggingu loðnu-
flotans eftir að hann hóf veiðar bæði
haust og vetur við mjög erfið veður-
skilyrði, sem jafnframt krafðist lang-
siglingar með aflann. Annað dæmi
má nefna um tímabil þar sem við
fylgdum ekki þróun tímans og tækn-
innar. Islendingar byggðu ekki skut-
togara fyrr en löngu eftir að aðrar
þjóðir höfðu nýtt sér þá tækni. Þó var
þessi hugmynd um að taka trollið inn
að aftan löngu þekkt og raunar upp-
runnin á Islandi að því að talið er. Ög
sú var tíðin að við þurftum að endur-
nýja allan okkar síldarflota vegna
breyttra aðstæðna. Stærð og gerð
fiskiflota okkar hlýtur að breytast
eftir aðstæðum og áherzlum í veiðun-
um.
Það eru verðmæti fólgin í því að
eiga yfirstærð af fiskiflota, að vísu má
deila um hvað hún á að vera mikil, en
yfirstærð, sem kemur fram við litlar
aflaheimildir getur bæði orðið arð-
bær fyrir þjóðfélagið þegar afli eykst
og verkefnum í nýjum tegundum
fjölgar, að ógleymdum fiskveiði-
heimildum í lögsögu annarra ríkja.
Þá má á það benda, að floti með
yfirstærð er líka mjög verðmætur
þjóðinni þegar tíðarfar er erfitt til
sjósóknar, sem ekki getur kallazt
óþekkt fyrirbæri á íslandsmiðum. Ég
tek undir þær skoðanir, sem er að
finna meðal fiskifræðinga, sem segja
að sökum hugsanlegrar aukningar á
stærð fiskstofna í framtíðinni, geti
verið hagkvæmt að eiga fyrir landi þá