Sjómannadagsblaðið - 01.06.1992, Blaðsíða 80

78
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
f stuttu máli sagt taldi sýslumaður
allt úr um Hafnarfjörð, sem gerlegt
væri að byggja upp sem stóra verzl-
unarhöfn. Byggingarsvæðið í Hafn-
arfirði væri orðið svo þröngt að eins
og sakir stæðu væri naumast hægt að
reisa þar sæmileg verzlunarhús, hvað
þá heldur mörg. Verzlanir þær, sem
fyrir eru á staðnum geti ekki látið
neitt af sínum lóðum. Ekki sé hægt
að knýja Knudtzon stórkaupmann til
að láta neitt af sínu landi, sem hann
eigi með fullum rétti og samkvæmt
eldri ályktun. (Hér mun átt við Ak-
urgerði, eða landið vestan við fjörð-
inn). Hamarskot mátti heita full-
byggt, þar stæðu tvær verzlanir og
búið að úthluta lóð fyrir þriðju verzl-
unina. í Hamarskotslandi sé því ekki
lengur um neina verzlunarlóð að
ræða sem geti náð til sjávar, svo sem
sjálfgert sé að verði að vera. í Ófrið-
arstaðalandi sé óbyggð landræma
meðfram sjónum, að vísu mætti reisa
þar nokkrar byggingar eða tvær
verzlanir, en slíkt yrði kostnaðar-
samt, þar sem landið væri lágt, og
verja yrði húsin fyrir sjógangi og ofan
við þessa landræmu væri mýri. Loks
er það að norðan við verzlunarstað-
inn nái hraunið „svo gersamlega nið-
ur að sjó, að þar er ekki um neinar
byggingarlóðir að ræða“.
Sýslumaður sagðist af þessu ekki
sjá að verzlunarstaðurinn í Hafnar-
firði verði stækkaður að neinum mun
(Hann ætti að sjá hann nú) þar sem
nálega allt það svæði, sem þar er
byggilegt er þegar numið. Því verði
að álykta að engin þörf sé að útnefna
byggingarnefnd á þessum stað. Ekki
taldi sýslumaður heldur nokkra von
til þess, að Hafnarfjörður öðlaðist
kaupstaðarréttindi „bæði vegna
skorts á byggingalóðum og bakhjarli
(Opland) og vegna þess hve Reykja-
vík sé nálæg“.
Þótt sýslumaður, Þórður Jónsson,
teldi þannig allt úr um Hafnarfjörð,
sem framtíðar stórkaupstað, eygði
hann annan framtíðar möguleika
staðnum til handa. Hann sá Hafnar-
fjörð fyrir sér sem mikilvæga hleðslu-
og affermingarhöfn verzlananna í
Reykjavík, og muni kaupmenn í
Reykjavík gera út fiskiskip sín í
Hafnarfirði, og þar muni þeir láta
verka fisk sinn til útflutnings. Þar
muni þeir hafa salt og alla útgerðar-
vöru, og af þessu verða talsverð
verzlun í Firðinum og margvísleg
starfsemi.
Þórður segist einnig vænta þess, að
síldveiði verði rekin í Friðinum, það
muni ákjósanlegt. Þá segir og sýslu-
maður að fólki muni fjölga í Hafnar-
firði vegna aukinna jagtaveiða að
sumrinu og veita þá mikla fiskvinnu
og sé það komið á góðan rekspöl, og
hafi byggð aukizt og fólki fjölgað í
nágrenni Fjarðarins, enda sé þar gott
til fiskveiða. Þá vill Þórður að sýslu-
maður Gullbringu- og Kjósarsýslu sé
búsettur f Hafnarfirði „sökum fjöl-
mennis“, sé þar orðin þörf í sýslu-
manni, ogmestverkefnin. „Þéttbýli í
Hafnarfirði, Vatnsleysuströnd og
Keflavík orsaki iðulega illdeilur og
ósamlyndi. í því sambandi megi ekki
gleyma drykkjuskap alþýðu á þess-
um slóðum“.
Knudtzonstímabilið
„Árið 1835 keypti Peter Christian
Kudtzon, stórkaupmaður í Kaup-
mannahöfn allar fasteignir af dánar-
búi Bjarna Sívertsen í Akurgerðis-
landi á uppboði í Kaupmannahöfn
fyrir 3900 rd. í reiðu silfri.
í þessum kaupum var innifalið:
Jörðin Akurgerði og henni fylgdi
íbúðarhús, eitt verzlunarhús, tvö
geymsluhús, ásamt innanstokks-
munum, skipakví, þriðjungur af
tveimur saltgeymsluhúsum á Álfta-
nesi, helmingur af saltgeymsluhúsi í
Þorlákshöfn ásamt innanstokksmun-
um, og útistandandi skuldir verzlun-
ar Bjarna hér á landi en þær námu
1827 rd. 70 sk.“ Ekkert er hér nefnt
um skip Bjarna.
Knudtzon þessi var merkiskarl.
Hann var Suður-Jóti að föðurætt og
ólst þar upp, en hafði fæðst í Krist-
jánssundi í Noregi, þar sem faðir
hans var kaupmaður. Sextán ára
gamall fékk Knudtzon vinnu í Kaup-
mannahöfn og var orðinn þar stór-
kaupmaður 21 árs, og varð af sinni
miklu atorku með hinum þekktustu
kaupmönnum í Danmörk og um
rniðja 19du öldina var verzlun hans
orðin ein af þeim stærstu þar í landi.
Árið 1910 kvæntist Knudtzon dóttur
Jes Thomsens frá Nordborg á Als, en
sá Thomsen rak Nordborgarverzlun í
Reykjavík og hana eignaðist Knudt-
zon 1815 eftir þennan tengdaföður
sinn. Knudtzon efldi fljótlega verzl-
unarreksturinn, kom á fót annarri
verzlun og átti hlut í þeirri þriðju, og
sáu menn ekki fram á annað en
Knudtzon stefndi að því að gerast
einvaldur í verzlun í Reykjavík, og er
leitt getum að því í Sögu Hafnar-
fjarðar að þessi umsvif Knudtzons
hafi leitt til þess að gefin var út til-
skipun 1841, þar sem kaupmönnum
er bannað að hafa útsölu á fleirum en
einum stað í sama verzlunarstað.
Allt er nú þetta nokkuð undarlegt,
því að ekki voru nema 900 manns í
Reykjavík 1841, og ekki sýnzt ástæða
til margra útsölustaða sama kaup-
manns, byggðin öll í Kvosinni. En
hvað sem um það var, þá lét Knudt-
zon sér hægara í umsvifum í Reykja-
vík eftir þessa tilskipan eða kóngs-
bréf, enda hafði Knudtzon þegar
þetta var feitara stykki að gera sér
mat úr, þar sem var verzlun hans í
mestu fiskhöfn landsins Hafnarfirði.
Á tíma Konungsverzlunar síðari
varð Akurgerði verzlunarsvæði
Fjarðarins. Þar voru þá reist mikil
verzlunarhús og þar var fiskverkun-
arsvæði út við Langeyri.
Með Akurgerðislandi fékk Knudt-
zon aðstöðu til að verða stærstur
kaupmanna í Hafnarfirði og það
varð hann. Verzlun hans varð stærsta
verzlun í Firðinum allt fram til alda-
móta nítján hundruð, eða í 65 ár.
Árið 1847 keypti Knudtzon einnig
verzlun í Keflavík og átti þá orðið
verzlanir á öllum þremur verzlunar-
stöðum við Faxaflóa, sem jafnframt
voru fiskhafnirnar og sláturhafnir.
Svo er sagt að Knudtzon hafi verið
óragur við að taka áhættu í rekstri
sínum og nefnt um það dæmi, að
hann keypti Krísuvík til að reka þar
brennisteinsnámu, en sú framkvæmd
rann útí sandinn.
Það var Knudtzon, sem 1834 stofn-
aði fyrsta brauðgerðarhús í Reykja-
vík og réði að því Daniel Bernhöft.
Sagt er að um tíma hafi Knudtzon
staðið höllum fæti fjárhagslega í