Sjómannadagsblaðið

Árgangur

Sjómannadagsblaðið - 01.06.1997, Blaðsíða 80

Sjómannadagsblaðið - 01.06.1997, Blaðsíða 80
80 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ Svanurinn sendur á handfæraveiðar á meðan hann var að bíða eftir haust- vörunum. Eg man ekki hve margir skipverjar voru á Svaninum en geri ráð fyrir að þeir hafi ekki verið fleiri en sjö eða átta. Eg man að einn þeirra hét Larsen, stuttur og digur. Hans embætti var að salta fiskinn sem veiddist yfir sumarið. Á þeirri vertíð voru nokkrir Ólsarar á Svaninum, ég held fimm eða sex, og þótti okkur strákunum að minnsta kosti að þeir væru forframaðir þegar þeir komu heim að haustinu.“ Elsta akkerisvinda um endi- langt Danaveldi! „Það var venja og sjálfsögð skylda að hjálpa Svaninum til að komast út af höfninni og það fyrsta sem gera þurfti var að ná upp akkerum, en þau voru stór og þung og akkerisfestar furðu langar og gildar járnkeðjur. Spilið eða akkerisvindan mun hafa verið af elstu gerð sinnar tegundar „um endilangt Danaveldi" eins og Svanurinn sjálfur, og sett í hann þeg- ar hann var smíðaður 1777. Spilið var um faðmur á lengd og lá þversum á þilfarinu framarlega. Það var sívalt og mjórra um miðjuna en til endanna. Undir því voru tveir miklir trékubbar sem lyftu því um fet frá þilfarinu. Ekki var vél þessari snúið með sveif- um, eins og oftast var á slíkum verk- færum, að öxull stóð út úr báðum endum sívalningsins og voru sveifar settar á endana og spilinu snúið með handafli. En á Svaninum var aðferðin sú að fjögur ferköntuð göt eða holur voru til endanna á spilinu með jöfnu millibili og vissu upp og niður, fram og aftur. Síðan voru teknir tveir „handspaðar“ (orðið er líklega afbök- uð danska) en það voru eikarstautar um fimm feta langir, á við karlmanns- handlegg að gildleika, sívalir en fer- kantaðir upp eftir öðrum endanum. Tveir menn voru um hvern hand- spaða. Nú var ferkantaða endanum stung- ið niður í það gatið sem upp vissi, á báðum endum vindunnar, og því næst neyttu allir fjórir mennirnir afls til að ýta á handspaðana, þangað til endar þeirra námu við þilfarið. Þá hafði spilið snúist fjórða part úr umferð. Síðan voru handspaðarnir teknir úr götum sínum og settir í göt þau sem nú voru komin ofan á. Þegar þetta hafði gerst fjórum sinnum var kominn einn snúningur — eða með öðrum orðum, spilið hafði snúist einu sinni um ás sinn. Ef menn voru nokkurn veginn handfljótir við þennan starfa hafa þeir snúið spilinu þrjá til fjóra snúninga á mínútu, en við hverja um- ferð náðist svo langur spotti af akker- iskeðjunni sem svaraði ummáli vind- unnar. Aðferðin var seinleg, því ber ekki að neita, en hún hafði verið látin nægja í 116 ár og ekki kom að því að henni yrði breytt „samkvæmt kröfum nútímans" því nú hafði akkerum Svansins verið létt í seinasta sinn. Þegar akkerin voru laus úr botni var farið að draga upp segl þau er þurfi, en þau voru mörg á Svaninum, ég held ein tólf. Fyrir kom það ef logn var að þá þurfti að „búgsera“ skipið út: róðrarbát, sexæring, var beitt fyrir og skipið róið út svo langt sem þurfa þótti. Var ekki skilið við skipið fyrr en það var orðið sjálfrátt ferða sinna á sjónum." Mesta sorg í manna minnum „Um haustið 1893 sigldi Svanurinn inn á Ólafsvíkurhöfn í seinasta sinn. Þá var búið að skipa út talsverðu af vörum þegar hann rauk upp með norðaustangarð, svo hætta varð af- greiðslu skipsins. Og eftir nokkra daga lá Svanurinn strandaður uppi í sandinum og var það meira áfall en tlest annað sem hugsanlegt var að komið gæti fyrir. Það kom fyrir að bátum hlekktist á og menn fórust úti á sjó eða í lendingu. Þá var sorg hjá þeim sem höggið dundi á, en aðrir þökkuðu forsjóninni fyrir að þeim var hlíft og héldu gleði sinni. En þegar Svanurinn var lagstur á börurnar, þá syrgðu allir, ungir og gamlir, karlar og konur, hver eftir því sem hann var skapi farinn. Ég gæti nefnt með nafni konur sem reikuðu sinnulausar um strandstaðinn með þungum ekka og aðrar sem óðu grenj- andi um plássið í hamslausri sorg og eins og óhuggandi. Svanurinn var ást- vinur allra og nú áttu allir honum á bak að sjá...“ „Sveif í vindi fley...“ „Svanurinn var enginn siglinga- vargur en hann var traust skip og far- sælt og komst ferða sinna alveg eins og önnur kaupför, sem hraðsigldari voru. Auðvitað gátu eðlilegar tafir seinkað ferðinni en um slíkt var ekki fengist, þar voru annarleg öfl að verki sem enginn maður í víðri veröld réði við í þá daga. Margar kynslóðir höfðu tekið sér fari með honum: „Biskupinn í Görðum“ lýsir á sínum tíma gleði sinni yfir því að amtmaðurinn vinur hans muni „sigla með „Svanen,“ sem ég þekkti í mínu ungdæmi sem hið heppnasta skip á Vesturlandinu. Þetta skrifar hann sjötugur og hefur haft góðan tíma til þess að kynnast Svan- inum, því þeir voru jafn gamlir, bisk- upinn og Svanurinn, báðir frá árinu 1777.“ Löngu síðar gerist það svo að þjóð- skáldið Steingrímur Thorsteinsson — eina skáldið sem alist hefur upp undir Jökli — að sögn Oscars Clausen — sigldi í fyrsta skipti með Svaninum. Það var á þilfarinu á Svan sem hann orti kvæðið til Snæfellsjökuls, sem endar á þessu erindi: „Ég sáþig síðl’á kveldi, sveifí vindi fley, rennandi röðuls eldi roðinn og vissi ei, er þúfa hvatf mér hæsta þín, hvort aðföldu hana sjón haf eða tárin mín. “ „Þægindin“ um borð Og enn vitnum við í minningar Björgúlfs Ólafssonar: „Ég varð aldrei svo frægur að koma ofan í káetuna á Svaninum á meðan hann var á floti og Pjetursen var húsbóndi þar. En eftir að hann var kominn upp í sandinn leið víst varla nokkur dagur svo að við strákamir könnuðum ekki þar hvern krók og kima og þá bæði káetu og lúkar. Ég man ósköp vel eftir þeim vistarverum og ekki mundu þær þykja göfug salar- kynni nú, þegar við förum um höfin á „fljótandi hótelum." Við mundum kalla það smákompur einar sem far- þegar, háir sem lágir, urðu að hírast í á ferðum sínum milli landa, höfðingj- ar og burgeisar aftur í hjá kapteinin-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108

x

Sjómannadagsblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sjómannadagsblaðið
https://timarit.is/publication/557

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.