Eimreiðin - 01.09.1965, Síða 52

248
EIMREIÐIN
Þau voru þrenns konar. í fyrsta lagi var það siður náinna vina,
að skiptast á konum, er þeir heimsóttu hvor annan. Slík konu-
skipti voru alltaf gagnkvæm, og óhugsandi án þess. í öðru lagi var
það algengt, að maður, sem þurfti að fara í langa ferð og gat ekki
af einhverjum ástæðum tekið konu sína með, fékk lánaða konu
vinar síns, en fól honum sína konu til varðveizlu á meðan. í þriðja
lagi var hinn svokallaði ljósslökkningsleikur, sem var fólginn í því,
að þegar mikið lá við að blíðka máttarvöldin og koma á eðlilegri
rás náttúrunnar, var gripið til þess ráðs, að allir skiptu á konum —
eða mönnum, og stóðu skiptin venjulega í eina nótt.
Trúarbrögð Eskimóa voru samtvinnuð öllu lífi þeirra og sam-
félagsháttum. Tilgangur trúarbragðanna var fyrst og fremst að
tryggja góða veiði og sæmilegt veður, svo hægt væri að stunda
veiðar. Það var lífið hérna megin grafar, sem mestu máli skipti, en
eftir dauðann var öllum markaður bás og þýddi ekki að ætla sér
að breyta nokkru um það, hvorki með bænum né ákveðinni hegðun.
Hans Egede segir á einum stað frá því, að er hann hafði lýst
dásemd himnaríkis fyrir Eskimóum, spurðu þeir aðeins: „Er mikið
um sel þar?“ Þetta fannst hinum ágæta guðsmanni full langt gengið,
að geta ekki hugsað um himnaríki án þess að koma selnum að.
Eskimóar hugsuðu um fátt meira en sel. Því var trúað, að selurinn
endurholdgaðist stöðugt, og hver veiðimaður væri eiginlega alltaf
að veiða sama selinn. Það var því fyrir öllu að styggja ekki sál
selsins, svo hann hyrfi ekki af miðunum. í hafinu bjó móðir sel-
anna, Sedna, eins og hún var kölluð meðal Kanadaeskimóa. Hún
réði göngu allra sjávardýra, enda voru þau sköpuð af hendi hennar
og fingrum. í daglegu lífi varð að fylgja ótal boðum og bönnum,
þar eð allar yfirsjónir mannanna urðu óhreinindi í hári Sedna.
Hún var einhend og gat því ekki hreinsað hár sitt sjálf. Olli þetta
henni svo miklum kvölum og reiði, að hún lokaði veiðidýrin inni
og lét þau ekki laus fyrr en töframaðurinn hafði hreinsað hár
hennar.
Sedna var mönnum ákaflega óvinveitt, og hefði hún mátt ráða,
hefði enginn veitt neitt. Allt líf manna er sífelld barátta við Sedna,
og sé boðum og bönnum fylgt, verður hún að sleppa veiðidýrunum
á miðin.
Maðurinn í tunglinu var mönnum aftur á móti vinsamlegur.
Hann var eins konar frjósemiguð, og gaf óbyrjum börn, — og