Eimreiðin - 01.05.1969, Side 22

92
EIMREIÐIN
því, sem mér var kennt í öðrum skólum; því, sem umhverfið og van-
inn og presturinn og þjóðmálaskúmurinn hafa kennt mér? Hvaða
fög kennir þú? Hver eru tengsl þeirra? Hver eru tengslin við þau
fög, sem undirmenn þínir kenna? Hvaða fög kenna þeir? Hver eru
samkenni þeirra? Af hverju kennir þú ekki þeirra fög og þeir þín?
Þykir ykkur ykkar fög skemmtilegii en hin?
Skapandi orka tilverunnar leitar í gegnum manninn fram til nýrra
mynda og formbygginga, sem innræt er einstaklingnum, hindrar
þessa framrás; orkubeizlunin er framkvæmd í háskólum; nemunum
hverfa hneigðir til persónulegs hátternis; þeir fergjast undir ein-
ræmislegri mælgi prófessoranna og órofinni einbeitni við lestur lang-
tímunum saman, í staðinn koma innrætar hneigðir hins tilskikk-
aða hlutverks: læknisins, prestsins, lögfræðingsins.
Ég hef séð þessa staðreynd í svipmóti félaga minna, ég hef túlkað
hana sem óréttlætanlega grimmd og forheimskun í fari fólks al-
mennt, en hef nú gert mér grein fyrir, að það eru áleitnar kenndir innra
með því sjálfu, sem það er og verður að gnísta tönnum gegn.
Nú þegar ég hugsa til þessa vetrar koma mér í hug nokkur atriði úr
fari skólafólksins. Ég tók eftir einu sérstaklega; sú venja ríkti að
nefna ekki sjálfan sig, segja lrernur „það“ en „ég“ ellegar skóla-
fólkið taldi sjálft sig ópersónulegar málpípur einhverrar stofnunar.
Mér leið í þessu umhverfi, eins og ég væri á annarri reykistjörnu
innanum mér óskyldar verur og undir margfíildum loftþrýstingi
við það sem hér er. Mínar ánægjulegustu stundir voru, þegar ein-
hver fékkst til að hlusta á mig, sem var sjaldgæft (viðkvæðið var
venjulega: „Þú ert alltaf að hugsa.“ Síðan var hlegið). Fyrst reyndi ég
að umgangast þessar verur eins og manneskjur, fór svo að finna til
beygs og snerist á sveif með hinum þrúgandi öflum, reyndi að þagga
niðri í þörf minni til tjáningar vegna þeirrar kenndar, sem ég fann til,
hvenær sem ég reyndi að ræða við einhverja þeirra; af slíkri tilraun
leiddi ævinlega hrjálega aðkenningu að enginn væri fyrir og þegar ég
lagði að í ræðunni til að kveikja augnabliks sjálfskennd með mótaðilum,
þá jókst aðeins viðnámsleysið af hans hálfu,honum fórst jafnan sem
vofunnni, leystist upp og í stað hans hyllti undir einhvern óákveðinn
skoðanahóp. Mér lærðist smám saman að segja ekki við aðra mann-
eskju neitt, sem ég mundi ekki hafa talið mér fært að segja yfir sal
fullan af áheyrendum. Bakvið hverja manneskju stóð stór hópur af öðr-
um ósýnilegum; viðnámsleysi fólks var svo algjört og undantekninga-
laust, að ég hætti að gera mér grein fyrir, að mennsk vera átti í hlut,
ekki fágaður mekanismi, og þegar maður á lengi vel ekki orðastað við
annað en ábirgðalaus venjukerfi og fólk, sem refererar sífellt til ann-
ars fólks, þá kemur að því að maður hættir sjálfur að vera „ég“ og
verður „það.“ Sá er nú vítahringurinn.