Ægir - 15.12.1959, Blaðsíða 95

ÆGIR — AFMÆLISRIT
93
engan veginn verið einhlít. Þess eru dæmi,
að eigendur þeirra báta, sem mest hafa
aflað, hafa orðið harðast úti.
Svo sem kunnugt er krefst vélbátaút-
gerð mikils fjár, stofnfjár og reksturs-
fjár. Stafar það af því, að vélbátar eru
mjög dýr atvinnutæki og reksturskostn-
aður er mikill og einmitt þess eðlis, að
fé til þess að standa straum af honum
þarf að verulegu leyti að vera fyrir hendi,
áður en vertíðir hefjast. Hefir þetta —
ásamt þeirri staðreynd, að bátaútvegurinn
hefir löngum átt við fjárskort að búa
vegna ranglátrar tekjuskiptingar í þjóð-
félaginu — leitt til þess, að út-
vegsmenn hafa — nær eingöngu fyrir
milligöngu L. í. Ú. — þurft að heyja þrot-
lausa baráttu við ríkisvaldið og banka-
stofnanir í landinu, fyrst og fremst í
Reykjavík, um að fá viðunanlega fyrir-
greiðslu í lánamálum. Það væri vissulega
fróðlegt að tefla fram annars vegar sjón-
armiðum útvegsmanna og hins vegar
bankanna um þessi efni. Eigi mun þó
þykja við eiga að gera það á þessum vett-
vangi.
Ein merkasta stofnun íslenzks sjávarút-
vegs er Fiskveiðasjóður íslands, sem stofn-
aður var með lögum frá 10. nóv. 1905.
Ásamt Stofnlánadeild sjávarútvegsins við
Landsbanka íslands, hefir Fiskveiðasjóður
verið höfuðhjálparhella útvegsmanna við
smíði og kaup báta. Verulegur hluti af tekj-
um Fiskveiðasjóðs er kominn frá sjávarút-
veginum sjálfum, og hefir þess fjár verið
aflað með skatti á útfluttar sjávarafurðir.
Þess er þó skylt að geta, að ríkisvaldið
hefir, einkum seinustu árin, lagt sjóðn-
um til allmiklar fjárfúlgur. Höfuðhlut-
verk hans er nú orðið að lána fé til ný-
smíði báta og vélakaupa og einnig til ver-
búðabygginga o. þ .h. Sjóðurinn er orðinn
allöflug lánastofnun og er í örum vexti
eins og nauðsynlegt er. Er þess að vænta,
að sá tími nálgist, er hann geti fullnægt
þörf bátaútvegsins í sambandi við við-
hald og endurbyggingu vélbáta o. fl.
Fiskimálanefnd (síðar Fiskimálasjóð-
ur) tók til starfa 1935. Hefir sú stofnun
tekjur sínar af útflutningsgjöldum af
sjávarafurðum og frá ríkissjóði. Hlutvex-k
hennar er að styðja tilraunastarfsemi í
þágu sjávarútvegsins, auk þess sem hún
lánar fé til byggingar húsa og annarra
mannvirkja í sambandi við fiskvinnslu.
Sjóður þessi hefir þó ekki fengið til í’áð-
stöfunar það fjármagn, sem ráð er fyrir
gei’t í lögunum um hann. Hann hefir þó
orðið gagnlegur á margan hátt og fer von-
andi vaxandi í fi'amtíðinni.
Stofnlánadeild sjávarútvegsins hóf
starfsemi sína 1946. Var henni, eins og
Fiskveiðasjóði ætlað að veita stofnlán til
sjávarútvegsins. Það er þó mikill ágalli á
þessari stofnun, að henni er ekki ætlað
að starfa nema takmarkaðan tíma. Það er
þó hin mesta nauðsyn, að gerðar séu ráð-
stafanir til þess, að hún fái að halda fram-
vegis því fé, sem henni var í upphafi feng-
ið í hendur.
Vafalaust má um það deila, hvei’su langt
skuli ganga í veitingu stofn- eða fjárfest-
ingarlána til bátaútvegsins og sjávarút-
vegsins yfii’leitt. 1 slíkum efnum gætir
ætíð togstreitu milli atvinnuveganna,
meðan skoi’tur er á lánsfé. En í þessu
sambandi ber að líta á eitt mjög þýðingai’-
mikið atriði. Vegna þess að sjávarútveg-
urinn hefir lengst af búið við mjög skai’ð-
an hlut við teknaskiptinguna í þjóðfélag-
inu, hefir ekki safnazt saman hjá útvegs-
mönnum fjármagn til endurnýjunar veiði-
skipaflotans, þeir, sem fésterkir eru, hafa
eðlilega viljað leggja fjármuni sína í ann-
an atvinnurekstur en útgerð, sem arðvæn-
legri væri. Einmitt af þessari ástæðu er
mjög brýn nauðsyn á því, að sjá útvegs-
mönnum fyrir ríflegum fjárfestingarlán-
um og rekstrarlánum, en í sambandi við
þau síðai’nefndu, hafa bankai’nir alltaf
verið óhóflega íhaldssamir. Auðvitað væri
það æsiklegast fyrir útvegsmenn að þeir
væru eigi svo mjög upp á náð lánastofn-
ana komnir. En þar sem ki'öfui’nar á hend-
ur útveginum hafa lengstum verið meiri
en hann gæti undir risið, og það er stað-