Ægir - 15.12.1959, Qupperneq 39

ÆGIR — AFMÆLISRIT
37
kreppuástand ríkti meðal útgerðarmanna.
Því olli fyi’st og fremst verðfall á verk-
uðurn saltfiski á Spáni, en það land var
um langa hríð aðalkaupandi að saltfisk-
framleiðslu Islendinga. Minnkaði sá út-
flutningur nú stórlega. Mátti heita, að öll
útgerð íslendinga væri í molum um tíma,
enda þótt aflabrögð væru góð sum árin.
Skipastóllinn á þessu tímabili ber merki
þessa kreppu ástands. Fiskiskipum fækk-
ar í öllum flokkum, eins og tafla sú, sem
hér fer á eftir ber með sér, en í árslok
1935 var fiskiskipastóllinn þessi:
Botnvörpuskip 37 tals 12430 br. rúml.
Línugufuskip 31 — 3515 — —
Vélb. yfir 30 lestir 81 — 4746 — —
Vélb. undir 30 1. 509 — 5822— —
658 tals 26513 br. rúml.
Seglskipin eru nú alveg úr sögunni.
Fiskibátarnir eru flestir smáfleytur, sem
marka má af því, að meðalstærð báta
undir 30 lestum er aðeins 11% lest.
Á tímabilinu 1936—1940 gerðust þau
tíðindi, sem marka tímamót í sögu ís-
lenzkra útgerðannála. Frá ársbyrjun
1936 til þess er heimsstyrjöldin hófst,
voru útveginuim afar erfið. Afli var oft-
ast rýr og þungir skuldabaggar þjökuðu
útgerðarmenn. Var svo komið, að hið op-
inbera varð að skerast í leikinn til hjálp-
ar útgerðinni með kreppulánum og síðar
gengisfellingu. Það liggur í augum uppi,
að ekki gat verið um endurnýjun fiski-
flotans að ræða svo nokkru næmi. Þó var
jafnan um nokkra endumýjun vélbáta að
ræða, en í svo smáum stíl, að þess gætti
ekki að ráði. Um togarana er það að
segja, að þar var ástandið hið alvarleg-
asta. Var svo komið, að í lok þessa tíma-
bils var meðalaldur togaranna 20 ár og
gefur auga leið hversu erfiður rekstur
svo gamalla skipa var. Hins vegar var
meðalaldur línuveiðaranna 36 ár, og var
erfitt og kostnaðarsamt að halda þeim
flota sjófærum. Eftir að styrjöldin hófst,
jókst mjög eftirspum á íslenzkum sjávar-
afurðum, einkum ísfiski, og fór verð
þeirra ört hækkandi. Gjör breyttist þá
hagur útgerðarmanna, grynnt var veru-
lega á skuldum og sumir eignuðust gild-
an sjóð.
Af styrjaldar ástæðum var þó ekki
hægt að hefjast handa um endumýjun
fiskiflotans að nokkru ráði, en öllum var
ljóst að taka yrði óvanalegt og stórt skref
í þessu efni þegar um hægðist.
Á þessu tímabili fjölgar fiskibátum yf-
ir 30 lestir nokkuð og meðalrúmlesta tala
þeirra hækkar, en bátum undir 30 lest-
iim fækkar og meðalrúmlestatala þeirra
stendur því nær í stað (11% lest).
í árslok 1940 er fiskiskipastóllinn
þessi:
Botnvörpuskip 35 tals 12091 br. lestir
Línugufuskip 29 — 3321 — —
Vélb. yfir 100 1. 7 — 943 — —
•Vélb. 30—100 1. 93 — 4408 — —
Vélb. undir 30 I. 416 — 5757— —
580 tals 26520 br. lestir
Tímabilið 1941—1945 ber tvö aðalein-
kenni. Sjávarútvegurinn rétti við og hon-
um safnaðist fé. Á hinn bóginn var skipa-
tjón íslendinga í styrjöldinni gífurlegt og
manntjón í því sambandi ægilegt. Hefur
íslenzka sjómannastéttin ekki goldið slíkt
afhroð öðru sinni. Fiskiskipastóllinn
rýmaði sífellt og ekki hægt um vik um
endumýjun, þó að gnægð fjár væri fyrir
hendi. Þó var reynt að halda uppi skipa-
smíði innanlands eftir því, sem aðstæður
og efnisflutningar til landsins leyfðu. Á
árinu 1944 lét ríkisstjómin kanna mögu-
leika á því, að fá smíðaða fiskibáta í
Svíþjóð. Þessar umleitanir leiddu til þess
að samið var um smíði 45 báta þar í
landi á vegum ríkisins, 15 um 50 lesta og
30 frá 80—100 lesta en við þá tölu bætt-
ust 5 bátar á vegum Reykjavíkurbæjar.
Þá heimilaði Alþingi ríkisstjórninni að
láta smíða 30 togara erlendis, og tókust
samningar um það við brezkar skipa-
smíðastöðvar. Við þessa tölu var svo bætt
tveimur mótortogurum og hinn 3ja af