Ægir - 01.04.1993, Blaðsíða 27

Iárlegri ráðgjöf
Hafrannsókna-
stofnunarinnar er
jafnan að finna um-
fjöllun um veiði-
dánartölur (F). Er
þá sýnt með línurit-
um hvernig þessar
tölur hafa breyst í
gegnum tíðina og
_______rætt um hver sé
Kristján Þórarins- æskileg þróun þess-
son. ara talna fyrir hina
mismunandi stofna.
Mörgum finnst erfitt að átta sig á þess-
um tölum og torvelt að meðtaka þær
upplýsingar sem þær hafa að geyma. Það
er því ekki úr vegi að fara yfir það
hvernig túlka ber þessar veiðidánartölur.
Veiðidánartölur eru mælikvarði á
sókn. Því meiri sem sóknin er því hærri
verða veiðidánartölurnar.
Hægt er að umreikna veiðidánartölur
yfir í það hlutfall af stofni eða árgangi
sem veitt er á einu ári ef náttúruleg dán-
artala (M) er þekkt. Fjöldi fiska í afla
fæst svo með því að margfalda þetta
hlutfall með fjölda fiska í upphafi árs.
Til þess að átta sig á þessum tölum er
best að taka dæmi. Samkvæmt mæling-
um Hafrannsóknastofnunar var veiði-
dánartalan F = 0,9 hjá þorski 8 ára og
eldri á almanaksárinu 1991. í töflunni má
sjá að þetta gefur lífhlutfall upp á 33%
Lifhlutfall, dánarhlutfall og afli við mismunandi veiðidánartölur (F).
Miðað er við ársgrundvöll og náttúrulega dánartölu M = 0,2
eins og almennt er gert ráð fyrir að gildi um þorskfiska.
% af fjölda í ársbyrjun Hlutur veiði
í heildar-
Lífhlutfall Dánarhlutfall Afli dánartölu
F % % % %
0,0 82 18 0 0
0,1 74 26 9 33
0,2 67 33 16 50
0,3 61 39 24 60
0,4 55 45 30 67
0,5 50 50 36 71
0,6 45 55 41 75
0,7 41 59 46 78
0,8 37 63 51 80
0,9 33 67 55 82
1,0 30 70 58 83
1,1 27 73 62 85
1,2 25 75 65 86
1,3 22 78 67 87
1,4 20 80 70 88
1,5 18 82 72 88
árs 1992; samsvarandi dánarhiutfall var
því 67%, þ.e.a.s. 67% þessara fiska
týndu lífi á árinu. í næsta dálki sést að
afli var 55%, þ.e.a.s. flotinn veiddi 55%
Afli og dánarhlutfall við
mismunandi veiðidánartölur
Dánarhlutfall
sem þýðir að af þeim þorskum 8 ára og
eldri, sem, voru á lífi í upphafi árs 1991,
voru einungis 33% enn á Iífi í upphafi
af þessum fiskum á árinu. I síðasta dálk-
inum sést að 82% þeirra fiska, sem
týndu lífi, lentu í afla.
Línuritið sýnir þessa hluti myndrænt.
Þar sést einnig hvers vegna það getur
verið snúið að breyta F í prósentur í
fljótu bragði en það stafar af því að sam-
bandið er boglínulagað.
Veiðidánartölur 1991
Fyrir hvert almanaksár og tegund eru
reiknaðar sér veiðidánartölur fyrir hvern
árgang, enda er mismikið sótt í árgang-
ana. Að þessu búnu er svo tekið meðal-
tal nokkurra árganga til viðmiðunar í
fiskveiðiráðgjöfinni (5-10 ára fyrir þorsk,
4-7 ára fyrir ýsu og 4-9 ára fyrir ufsa).
Tölur ársins 1991 mældust sem hér seg-
Þorskur: F
5 ára 0,49
8 ára og eldn 0,90
5-10 ára 0,80
Ýsa: F
5 ára og eldri 0,63
4-7 ára 0,57
Ufsi: F
4 ára 0,12
10-12 ára 0,44
4-9 ára 0,36
Að ofan er grein Kristjóns Þórarinssonar, túlkun veiðdónartalna. Útvegurinn 4. tbl. 1992.
fyrir Ien,
4gn tímabil í senn, t.d. á grundvelli almanaksára
°g venjan hefur verið á Hafrannsóknastofnun.
1 fyrstu sýn virðist vera talsverður munur á minni
tu|kun og túlkun Einars.
ramsetning sú sem Einar kýs býr yfir vissri fræðilegri
ö r og er jafnrétt og mín framsetning, svo fremi sem
a st°rnstærðin er rétt reiknuð; hún er aðgengilegust
111 sem ^rt hafa stærðfræðigreiningu og eru vanir að
U^Sa * stærðfræðilíkönum. Mín framsetning leggur
áherslu á afdrif árganga frá einum áramótum til þeirra
næstu og er öllum aðgengileg. Sá var tilgangurinn með
skrifum mínum að auðvelda almennum lesendum aðgang
að fiskifræðilegum upplýsingum, t.d. skýrslum Hafrann-
sóknastofnunarinnar, og þannig hjálpa þeim við að leggja
mat á meginþætd umræðunnar og sjá í gegnum málflutn-
ing öfgamanna, en hvort tveggja er mikilvægt í lýðræðis-
þjóðfélagi okkar.
Kristján Þórarinsson er stofnvistfræðingur LÍU.
4. TBL. 1993 ÆGIR 185