Ægir - 01.04.1993, Blaðsíða 23

mbera til stjórnunar eða stýringar á fjárfestingum er af-
skaplega varasöm. Pólitískt andrúmsloft, fjandsamlegt eða
I Vetjandi til nýfjárfestinga er síst af öllu fallið til skynsam-
e§rar ákvarðanatöku. Mikil nauðsyn er á að aftengja
Pólítískar íhlutanir í fjárfestingarákvarðanir. Hlutverk
stJornmálamanna er að setja skynsamlegar leikreglur. Jafn-
ranit parf að gera miklar kröfur til undirbúnings og arð-
sennsathugunar hverrar framkvæmdar, mun meiri en
§erðar hafa verið hingað til. Á grundvelli slíkrar athugunar
a að samþykkja eða hafna hverju verkefni, án þess að póli-
tlskar línur séu lagðar.
Óvissa framtíöar
, ^u stendur rimman um auðlindaskatt eða ekki. Undir
Hnverandi kerfi eru handhafar kvótanna ekki löglegir eig-
n Ur þeirra, heldur njóta afnotaréttar af sameign allra
snianna. Fyrir þau afnot vilja nú margir að gjald
^°nn. Gjaldtakan getur farið margvíslega fram, t.d. með
^etu gjaldi, sem þýðir í raun að núverandi handhafar búa
* óbreytt kerfi en rýrari kost, eða með uppboðsmarkaði
a a eimilda til nokkurra ára í senn, t.d. til 10 ára og á
Verju ári er boðinn upp 1/10 hluti heildarúthlutunar.
e,nni aðferðin er mörgum mjög hugleikin, enda er hún
li^U eöa yel til þess fallin að tappa hinni svokölluðu auð-
arentu af og knýja fram hagræðingu í atvinnugrein-
s^nij ^er munu hins vegar verða leidd að því rök að skyn-
egast sé að afhenda fiskistofnana til varanlegrar eignar
nuverandi handhafa.
Virði fyrirtækja er sannanlega réttast metið með því að
f et,a.^ramtl^ar peningalegan hagnað þeirra. Virðið er
, 1 með afvöxtun, núvirðingu tekjustraumsins. Virði
helú^ ar.^r*rtæ^ls er ekki einungis fólgið í tekjum ársins
1 ur einnig tekjumöguleikum næstkomandi ára. Gríðar-
þvi^ 1^attur beirra verðmæta er virði fiskistofnanna að
sterpe^nU beir seu einkaeign. Þar af leiðandi skipta
ins ^1S^'st0^nar meira máli en óhóflega mikil veiði árs-
sk - ,an§tlrnasjónarmið verða því augljóslega yfirsterkari
spi|n lsj°narmiðum. Hámarksvirði fyrirtækis er því sam-
, °mu ársins og væntanlegrar afkomu sem grundvall-
leo' Ster.^Um fiskistofnum. Afhending stofnanna til varan-
& ar eignar eykur því áhuga eigenda fyrir góðri um-
gm um þá Iíkt og á við um góðan búmann.
ett er að benda á að það virðist skipta sköpum um
lær a^menna reglan er leiga eða ekki hversu viðkvæmt
hið leigða er fyrir umgengi. Gefum okkur að útgerðar-
maður leigi aflahlutdeild til 10 ára. Hann er vitanlega í
fullkominni óvissu um hvort hann geti leigt svipaðan hlut
eftir 10 ár. Hann greiðir, segjum 30 kr. í leigu á ári. Á
þessum tíu árum þarf hann helst að vera búinn að greiða
upp alla fjárfestinguna vegna óvissunnar að þeim árum
liðnum og auk þess vill hann hafa eitthvað fyrir sinn snúð.
Hvernig bregst hann við? Hann leggur sjómönnum sínum
þær línur að skipið komi einungis með verðmesta hluta
aflans í land, hinu er hent. Tilhneigingin og röksemda-
færslan er augljós. Eftir því sem óvissan og samkeppni í
uppboðskerfi kvóta er meiri, þeim mun minna máli skipt-
ir framtíðarviðgangur fiskistofnanna í augum útgerðar.
Umgangur um fiskistofnana mun því versna, þveröfugt
við það sem allt bendir til að gerist við afhendingu kvót-
anna til varanlegrar eignar.
Enn má spinna við.
Um leið og fiskistofnarnir hafa verið afhentir til varan-
legrar eignar munu þeir sem eiga þá og nýta líta fyrst og
fremst til framtíðar. Við úthlutun aflaheimilda hvers árs
skipta tekjur þess árs ekki öllu máli eins og áður hefur ver-
ið lýst. Eigendur munu því verða hvatamenn þess að
stofnarnir verði byggðir upp til að gefa hámarksafrakstur
sem jafnframt þýðir kostnaðarlækkun á hvert veitt kíió.
Þeir munu því andmæla aflaúthlutunum stjórnvalda sem
tefla stofnunum í tvísýnu. Hér má benda á úthlutun
þorskkvóta á síðasta hausti. Alþjóðahafrannsóknaráðið
mælti með 150 þúsund tonna heildarafla þorsks í ár en
síðan sívaxandi í 345 þúsundir innan fárra ára sem jafn-
stöðuafla. Stjórnvöld úthlutuðu aftur á móti 205 þúsund
tonna þorskafla. Sú úthlutun leiðir til mjög hægs vaxtar
veiðistofns í besta falli. Samanburður þessara tveggja
möguleika leiðir í ljós að raunávöxtunarkrafa stjórnvalda
sem réttlætir 205 þúsund tonna úthlutun er ríflega 20%,
líklega nærri 25% að gefnum forsendum um stöðugt verð
afurða og viðgang þorskstofns miðað við úthlutunina. Svo
há ávöxtunarkrafa ríkisvaldsins gefur til kynna ótrúlega
skammsýni eða að stutt sé til endaloka alheims þegar
skuldir verða ekki vandamál og vandi fortíðar verður að
engu. Vanda dagsins í dag, þ.e. rýrum þorskstofni, er velt
yfir á framtíðina, nánar til tekið fram yfir næstu kosningar
ef við gefum okkur að heimsendir sé í nánd. Vitlausar
ákvarðanir dagsins í dag verða nefnilega fortíðarvandi
framtíðar. (Hér er alls ekki verið að gefa til kynna að
önnur ríkisstjórn hefði brugðist öðru vísi við, öllu heldur
4. TBL. 1993 ÆGIR 181