Tímarit lögfræðinga - 01.01.1966, Side 10

eða fleiri“.1) Akvæðið er í samræmi við það, sem segir
í Árna biskups sögu, að biskup hafi ekki viljað samþykkja
þann kapitula i Jónsbók, sem sagði: „at einn var lögmaðr
yfir lands lögum ok guðs lögum, hvárt sem konungr vildi
lögmann hafa einn eðr fleiri“.2)
Ég held, að ætla megi, að ákvæðið um það, að sá skyldi
vera lögmaður, sem konungur skipaði til, hafi engan
byr fengið við samþykkt Jónsbókarlaganna, og eðlilegt
hefði verið, að jafnt lærðir sem leikir snerust gegn þvi.
Þar bar margt til. Lögmannsembættið hefur t. d. eflaust
verið í hugum landsmanna eins konar framhald af lög-
sögumannsembættinu, sem Álþingi ráðstafaði. Störf lög-
mannsins voru einnig svo innlends eðlis, að það var að
öllu leyti heppilegra, að valinu i það réði aðili, sem öllum
hérlendum málum var miklu kunnugri en konungur i
fjarlægu landi. Lögmannsstarfinu var allt öðru vísi farið
en hirðstjórastarfi. Hirðstjóri var beinn umboðsmaður
konungs og gat ekki framkvæmt konungs vilja nema sam-
band þeirra væri allnáið, og því gat varla verið um annað
að ræða en að konungur réði honum einn. Samt sem áður
gerðu landsmenn þær kröfur, að hirðstjórar væru af
íslenzkum ættum. Landsmenn gátu borið fram þau rök,
að langt væri að leita til konungs ef lögmaður félli frá, og
því væri heppilegra, að innlendur aðili hefði frumkvæðið
að því að ráðstafa embættinu, og einnig þau, að ef kon-
ungur væri af einhverjum ástæðum ekki þess megnugur
að taka sjálfur ákvörðun um skipun í svo mikilvægt
embætti hér á landi, t. d. ef hann væri á barnsaldri, væri
réttara, að hérlendur aðili ráðstafaði embættinu en þeir
hinir erlendu, sem stjórnuðu i nafni konungs. Það er því
að mínum dómi langeðlilegast að ætla, að í Jónsbókar-
ákvæðum þeim, sem lögtekin voru hér á landi, hafi verið
látið liggja milli hluta hver skipaði lögmenn, það hafi alla
8
!) Jónsbók, Kbh. 1904, bls. VI.
2) Biskupasögur, ísl. sagnaútg.
Tímcirit lögfræðinga