Tímarit lögfræðinga - 01.12.1974, Blaðsíða 11

ir til skýrslugjafar fyrir dómi, þrátt fyrir marg ítrekaðar óskir. Það
skal þó tekið fram, að undir lok dómsmeðferðar var ekki sótt fast á
um þinghald, þar sem mér tókst ekki að hafa upp á fyrrverandi for-
svarsmanni umbjóðanda míns og lykilvitni var látið.
Hinn langi tími, sem oft líður frá höfðun máls til úi’slita í því, er
vafalaust alvarlegasti gallinn á íslenska réttarkerfinu í dag. Þegar
höfð er í huga ör verðbólga og langur meðalmálsmeðferðartími munn-
legra fluttra mála fyrir héraðsdómstólum, sem naumast er minni en
eitt og hálft ár, og nú orðið þegar málsmeðferðartími fyrir Hæsta-
rétti er almennt naumast skemmri en eitt og hálft ár, reynist afar
örðugt að ná virkum 50% rétti manns, sem dómstólar komast að nið-
urstöðu um, að eigi í reynd allan rétt. Er þá horft fram hjá því, að
mjög oft veldur langur dráttur máls beinum réttarspjöllum, bæði
vegna brottfara upplýsingaaðila og gagna og eins vegna þess, að aðil-
um og lögmönnum tekst fremur en annai’s væri að breyta þeim upp-
lýsingum, sem koma til með að verða grundvöllur málsins. Þá er þess
að minnast, að langur dráttur á greiðslu, þótt hún verði að lokum
gi’eidd með fullum verðbótum og almennum vöxtum, getur valdið
t.d. atvinnurekanda stórfelldu tjóni. Seinagangur réttarkei'fisins virð-
ist því svo alvarlegur, að önnur atriði falla alfarið í skugga hans. Ef
tækist að ná því marki að hafa málsmeðferðartíma héraðsdóms stutt-
an, t.a.m. fjóra til sex mánuði, mundi það bæta stórlega viðskipta-
hætti í landinu. Virðist mér, að önnur vandamál ættu þá að leysast
betur og þróun íslensks réttar að verða örari en annars myndi verða.
Ég ætla mér ekki þá dul, að ég hafi réttu lausnina á viðfangsefn-
inu, þó að þær geti verið margar og margþættar. Eg tel þó óhjá-
kvæmilegt, að breytingar verði stórfelldar og margar. Virðist mér
æskilegt, að þær taki til breytinga á stærð dómumdæma og breyttra
reglna um meðferð mála fyrir dómi. Einnig virðist nauðsynlegt að
breyta framkvæmd réttarrannsókna og kennslu bæði við Lagadeild
Háskólans svo og annars staðar, þar sem fjallað er um íslenskan rétt.
Hvað varðar stærð umdæma, virðist ljóst, að fjölgun umdæma frá
því sem var fyrir 1940 og að nokkru um aldir, á ekki lengur rétt á
sér. Aðstæður fyrri tíma með óbrúaðar ár, illfæra fjallvegi og frum-
stæð samgöngutæki, sem vafalaust hafa áður ráðið miklu um stærð
umdæma, eiga ekki lengur við. Stækkun umdæma, a.m.k. að því er varð-
ar suma málaflokka, er augljóslega tímabær, en reyndar þarf um-
dæmaskipunin ítarlegrar athugunar við, þegar starfsmenn embætta
þurfa að fara í gegnum tvö umdæmi á leið sinni frá embættisbústað til
starfa í sama umdæmi.
185