Tímarit lögfræðinga - 01.12.1974, Blaðsíða 12

Þetta kann að valda því, að menn eigi erfiðara með að sækja eða
verja mál sín sjálfir. Gerir það að mínu mati frekar kröfur til dóm-
stóla um úrskurðun hæfilegs málskostnaðar, svo að þeir, sem til þess
eiga rétt, geti hagnýtt sér lögmannsþjónustu og þurfi ekki að mæta
sjálfir.
Breyting á flokkun mála eftir efni þeirra kemur einnig mjög til
álita. Með meiri flokkun mála ætti að fást meiri sérhæfing dómara,
hugsanlega meiri not dómara af aðstoðarfólki og meira samræmi í
dómum. Alltíðar frávísanir mála í Hæstarétti og nokkuð mismunandi
niðurstöður þar fyrir utan, t.d. um málskostnaðarákvæði, benda til
þess, að lögmenn og dómarar hafi ekki full tök á hinum ýmsu málum,
sem til þeirra berast. Má þó ætla, að ástæður væru til að kveðja rétt-
arlega menntaða menn til starfa í margvíslegri tilvikum en nú er
gert, ef þarfir einar réðu. Kemur hér til, að námsefni íslenskra lög-
fræðinga er að mestu hið sama hjá öllum, þótt fyrir liggi, að þeir
takist á hendur ólík störf síðar. Islenskur réttur er svo víðfeðmur,
að fjarlægt virðist, að einn og sami maður geti kunnað góð skil á öll-
um greinum. Er ósennilegt, að hann nái verulegum afköstum í starfi,
ef hann leitast ekki við að sérhæfa sig. Sérhæfing virðist því geta ver-
ið til nokkurrar lausnar, og væri að mínu mati athugandi, að starfs-
réttindi til flutnings mála fyrir dómstólum væru ekki eins þröngt
takmörkuð og þau eru í dag, heldur í nokkrum tengslum við dag-
leg störf manna, sem öðrum þræði starfa að öðru en málflutningi.
Stofnun Fíkniefnadómstólsins er vafalaust spor til sérhæfingar, sem
kann þó að vera fullmikil, en ástæður stofnunar hans eru án efa að
nokkru þær, að ráðamönnum hefur réttilega ekki þótt hæfa að bjóða
upp á almenna þjónustu réttarkerfisins, þegar um mál út af fíkniefn-
um var að ræða.
Sem þriðja meginþátt, er umbætur á réttarkerfinu ættu að bein-
ast að, nefni ég meðferð mála fyrir dómi. Hef ég þá einkum í huga
meðferð almennra einkamála, en verulegar breytingar virðast einnig
æskilegar að því er varðar önnur mál. Hlutverk héraðsdómara nú vii'ð-
ist ærið víðfeðmt eins og sumir túlka það. Stundum finnst lögmönn-
um sem dómari telji, að best fari á því, að lögmenn þegi í vitnaleiðsl-
um og skýrslugjöfum aðila og dómai'inn sé allt í senn: Forsvarsmað-
ur stefnanda og spyrji sem slíkur, forsvarsmaður verjanda og spyrji
sem slíkur og spyrji væntanlega einnig sem dómari, ef honum þykir
svo við horfa. Þá skiptist meginhluti skýrslutíma í nokkurs konar
viðtal dómara við aðila eða vitni, en hinn hluti tímans fer í skriftir
á skýrslunni. Það er svo ekki fyrr en undir lok skýrslunnar, þegar
186