Tímarit lögfræðinga - 01.12.1974, Blaðsíða 18

aðgerða í því sambandi ef tilefni þykja til þeirra. Niðurstöður þeirrar
könnunar gætu a. m. k. verið fróðlegar. Lögfræðingar flestir hafa
talið, að það sem Hæstiréttur gerði væri endanlegt og óumdeilanlegt
í alla staði. Hann sem stofnun hefði síðasta orðið í öllum málum nema
helst þeim, sem vörðuðu mannréttindi, þar til gæti komið úrskurður
Mannréttindadómstóls Evrópu, og raunar hefði Hæstiréttur einnig
æðsta vald um framkvæmd þeirra mála á Islandi. Hvort sem þessi
kenning um nokkurs konar ótakmarkað einveldi Hæstaréttar á sviði
dómsmála er ótvíræð og hvernig sem varið er réttmæti ásakanna minna
á Hæstarétt, er ljóst, að mikilsvert er að tryggja sem best, að þessi
æðsti dómstóll landsins, sem m. a. hefur mikilsvert eftirlitshlutverk
með höndum gagnvart öðrum handhöfum opinbers valds, ræki skyldur
sínar af alúð og gæti réttra reglna í hvívetna. Hér þarf að vera fyrir
hendi eftirlitskerfi auk aðhalds lögfræðinga. Afgreiðslu málsins með
þeirri umsögn, að eftirlit sé óþarft eða ástæðulaust, þar sem fimm eða
sex valinkunnir hæstaréttardómarar halli aldrei réttu máli, er ein-
ungis fullyrðing, sem ekki er víst að standist ætíð. Þess vegna er
ástæða til að tryggja sem vönduðust vinnubrögð Hæstaréttar. Þar get-
ur margt komið til, t. a. m. með ákvæðum í stj órnarskrá. Virðist sem
meiri ástæða hefði verið til að setja þar ákvæði til að tryggja vönduð
vinnubrögð dómstóla en ráðherra, þar sem dómstólar, sem þegar hafa
á hendi eftirlitsstörf gagnvart Alþingi og framkvæmdavaldi, gætu
sennilega sinnt stairfi Landsdóms einnig. Það er einnig eðlilegt, að sá
opinberi valdhafinn, sem er í nánustu tengslum við landsmenn og sækir
vald sitt til þeirra, þ. e. Alþingi, hafi síðasta orðið í þessum efnum sem
mörgum öðrum, en eftirlitslausum eða eftirlitslitlum embættismönn-
um sé ekki falin nánast öll völd á ákveðnu sviði, sem þeir þurfa ekki
að standa neinum skil á. Þetta virðist a. m. k. geta átt við, þegar ekki
er fjallað um gildi réttarákvæða gagnvart stjórnarskrárákvæðum.
Hvernig þessu verður best fyrir komið, er ekki auðvelt að fullyrða.
Mér kemur í hug, að a. m. k. á fyrstu stigum felist eftirlit með Hæsta-
rétti í því, að vinnuaðferðarreglum sé fylgt. Virðist ástæða til að það
liggi lj óst fyrir, í hvaða formi kröfur aðila og helstu málsástæður þurfa
að liggja fyrir, og nauðsyn ber til, að sjálfstæðir réttarvottar og hugs-
anlega segulbönd séu fyrir hendi um það, sem gerist í réttarhöldum.
Þá kemur mjög til álita að fela umboðsmanni Alþingis, ef ráðinn verð-
ur, einhvern þátt í eftirliti með Hæstarétti, t. d. að hafa á hendi miðl-
un upplýsinga til Alþingis eða fulltrúa þess um það, sem miður kynni
að hafa farið.
Þau viðfangsefni, sem hér hefur verið drepið á, eru ekki af því
192