Tímarit lögfræðinga - 01.12.1974, Blaðsíða 13

hún er upp lesin, að þeim lögmanni, sem hefur leitt vitni, og raunar
hinum líka, er ljóst, hvað bókað hefur verið. Er þá undir hælinn lagt,
hve ánægðir menn eru með bókanirnar, en leiðréttingar á fyrri bók-
unum stundum örðugar. Þykir þá veist að nákvæmni og réttsýni dóm-
ara, auk hins, að síðbúnar breytingar á skýrslu gefa til kynna óáreið-
anleik og óskírleik skýrslugjafa. Virðist sem setja þurfi mun skýrari
ákvæði um stöðu lögmanna og dómara í málum.
Annað atriði vil ég nefna í sambandi við málsmeðferð, sem ég tel
afar miklu skipta. Störf dómstóla við almenn einkamál eru að mínu
mati einkum tvíþætt. Annars vegar er um að ræða gagnasöfnun með
hlutdeild lögmanna, sem oft má ljúka á einum til þremur starfs-
dögum. Hins vegar er munnlegur flutningur mála sem oft tekur stutt-
an tíma, fáar klukkustundir. Loks er það, sem er aðalstarf dóm-
ara, þ.e. samning dóms, er telja verður tímafrekasta starf dómarans
og vandasamasta. Samning dóms tekur gjarnan nokkra daga og stund-
um vikur. Ástæða er til að gera miklu gleggri skil milli þessara þátta
en nú er gert. Ástæða væri að þrautkanna sáttamöguleika, eftir að
gagnaöflun fyrir dómi er lokið, en fyrir munnlegan flutning. Þá er
einnig að nokkru eðlilegri tími til rökstuðnings krafna, þegar gagna-
öflun er lokið, heldur en áður en henni er í verulegum atriðum lokið,
þ. e. í upphafi máls eins og nú er krafist. Til þess ætti ekki að þurfa
að koma nema í mun færri tilvikum en nú tíðkast. Lögmenn ættu við
lok gagnaöflunar að geta mun betur en í upphafi máls sagt fyrir
um sennilega niðurstöðu þess og gert sátt með tilliti til þess. Er
því mögulegt, að með þessu mætti létta miklu starfi af dómurum.
Til að stuðla enn frekar að sáttum, auk reglna sem tryggja betur
en verið hefur greiðslu þess sem tapar máli á málskostnaði, kemur
til álita að taka þóknun fyrir dómstörf. Gæti það t. d. verið í þeim til-
vikum að málssókn eða vörn virðist hafa verið algerlega tilefnislaus.
Þó ætti aðeins að taka greiðslu fyrir þann þátt, er varðar samningu
dóms. Mér er ljóst, að segja mætti með nokkrum rétti, ef af þessu
yrði að um afturför væri að ræða í réttarfari okkar. En hitt er í huga
mínum enn verra, ef ókeypis þjónusta dómstóla, lágur dæmdur máls-
kostnaður og ör verðbólga veldur því, að hagkvæmt er að halda uppi
málþófi fyrir dómstólum, vegna þess að þar er tekið linlega á málum.
Tekjum, sem ríkinu áskotnuðust fyrir dómstörf, væri eðlilegt að
veita til gjafsóknar- og gjafvai’narmála, en slíkar greiðslur væri æski-
legt að auka.
Til viðbótar breytingum á löggjöf um dómsmál þarf að huga að
rekstrarlegum atriðum, svo sem að fylgjast með, að starfsmenn rétt-
187