Tímarit lögfræðinga - 01.11.1986, Qupperneq 3

IIMAIÍII- u
lÍKilHIJHMiA
3. HEFTI 36. ÁRGANGUR NÓVEMBER 1986
AUGA FYRIR AUGA ...
Nýlega fór fram á vegum eins Reykjavíkurblaðanna skoðanakönnun um þá
spurningu, hvort rétt sé að láta kynferðisafbrotamenn gangast undir afkynjun-
araðgerð. Af 800 manna úrtaki 18 ára og eldri samkvæmt tölvuskrá yfir síma-
númer á landinu öllu tóku 87% ákveðna afstöðu, og 85,3% þeirra svöruðu
spurningunni játandi. Var spurningin þó mjög almenns eðlis, hvorki bundin
við síbrotamenn né þá, sem leita á börn.
Þótt íslendingar taki stundum upp á því að vera refsiglaðir, eru þeir þess á
milli með mildustu þjóðum í þessu efni. Opinberar umræður hér á landi og
viðhorf almennings til afbrota og refsivörslukerfis hneigjast til að vera sveiflu-
kennd, skammvinn og tilfinningaleg. Erfitt er því að segja til um, hvaða álykt-
anir draga má af umræddri könnun, t.d. hvort almennrar óánægju gæti með
refsivörslukerfið eða sérstaklega með meðferð þess á kynferðisbrotum. Úr-
slitin geta tæpast talist marktæk um afstöðu fólks til afkynjunar, þar sem valið
stóð I raun einungis um óbreytt ástand, sem allir eru óánægðir með, og af-
kynjun, sem er einhver harðasti kosturinn, sem hægt er að hugsa sér, að líf-
látshegningu frátalinni. Ekki gafst kostur á að velja um önnur úrræði, sem op-
inberlega hefur þó verið bent á. Auk þess má stórlega draga í efa, að svar-
endur hafi almennt gert sér grein fyrir eðli og afleiðingum afkynjunar. Loks
ber að vekja athygli á því andrúmslofti haturs og frumstæðra refsihvata, sem
könnunin fór fram í.
Lagaheimild til afkynjunar er að finna í lögum nr. 16/1938, um að heimila
í viðeigandi tilfellum aðgerðir á fólki, er koma í veg fyrir, að það auki kyn sitt.
Leyfi til afkynjunar má veita gegn vilja viðkomandi að undangengnum dóms-
úrskurði um kröfu ákæruvalds í þá átt, enda liggi gild rök til þess, að óeðlileg-
ar kynhvatir hans séu líklegar til þess að leiða til kynferðisglæpa eða annarra
hættulegra óbótaverka og ekki verði úr bætt á annan hátt, sbr. 5. og 7. gr. lag-
anna.
Lagatæknilega er ekki litið á afkynjun sem refsingu, heldur sem öryggis-
ráðstöfun eða jafnvel læknisúrræði. Slíkar nafngiftir skipta auðvitað engu máli,
þegar um jafnafdrifarík og óafturkallanleg úrræði er að ræða. Með ólíkindum
149