Tímarit lögfræðinga - 01.11.1988, Blaðsíða 15

gagngert ráð fyrir sköttum. Hins vegar er ljóst að bótalaus eigna-
skerðing verður ekki talin heimil fyrir það eitt að vera kölluð skattur
í lögum. Það er því mikilsvert úrlausnarefni, sem á undir dómstóla,
að ákveða hvaða takmarkanir á skattlagningarvaldi felist í 67. gr.
stjórnarskrárinnar um vernd eignarréttarins. Er almennt viðurkennt
meðal fræðimanna í lögfræði að þýðingarmestu atriðin í þessu tilliti
séu þau, að skatta verði að byggja á almennum efnislegum mælikvarða
og vissri jafnræðisreglu. Þetta segir í sjálfu sér ekki mikið. Þó felst
í þessu sá kjarni, að þeim sem eins og er ástatt um í efnalegu tilliti,
megi ekki mismuna. Kemur til kasta dómstóla að setja mörk þessari
vernd fyrir „ranglátum“ sköttum, þegar á það reynir í dómsmálum.
Eg ætla að leyfa mér að fullyrða að sá meirihluti á alþingi, sem fer
með völd í landinu á hverjum tíma, hafi oft sterkar tilhneigingar til
að ganga gegn þessum stjórnarskrárfyrirmælum. Um það eru mörg
dæmi. Þar hafa menn tilhneigingar til að framselja valdið til stjórn-
valda, enda eru þar á hverjum tíma við völd sömu mennirnir og stjórna
þingmeirihlutanum. Það er eins og mönnum þyki ákvarðanatakan auð-
veldari ef ekki þarf að taka á efnisatriðum með almennum lagafyrir-
mælum.
Og að því er varðar hina efnislegu vernd 67. gr. þá er það áreiðan-
legt, að ýmsum stj órnmálamönnum finnst nánast að stjórnmál gangi
ekki út á önnur efni þýðingarmeiri en að flytja tekjur og eignir frá
einum manni til annars með einum eða öðrum hætti. Er þá hætt við
að kröfur um hlutlægni og jafnrétti séu til nokkurs trafala.
„STÓR“ MÁL OG „LÍTIL“
1 doktorsriti sínu „Um eignarnám" fjallar dr. Gaukur Jörundsson
um hvar draga beri mörkin milli eignarnáms og skatta. Segir þar m.a.:
„Sú úrlausn er samofin þeirri afstöðu, sem dómstólar á hverjum
tíma taka til hlutverks síns. Nú [ritið kom út 1969] ræður tvímæla-
laust mestu það sjónarmið, að dómstólar eigi að fara varlega í að taka
fram fyrir hendur löggjafans, þegar um er að ræða ráðstafanir til
lausnar veigamiklum þj óðfélagsvanda, fyrst og fremst á sviði efna-
hagsmála." 4)
Ég held að óhætt sé að taka undir með höfundi þegar hann lýsir
ríkjandi meginviðhorfum með þessum hætti. í raun og veru er hann
að segja, að dómstólar hafi tilhneigingu til að láta stjórnmálaviðhorf
4) Dr. Gaukur Jörundsson, Urn eignarnám, Rvík, 1969, bls. 142.
145