Tímarit lögfræðinga - 01.12.1989, Blaðsíða 31

Við ákvörðun venjulegra sekta getur einnig reynt á sérreglur eins
og 1. mgr. 51. gi'. hgl. Þar er beinlínis boðið að taka tillit til gi-eiðslu-
getu sökunauts, þegar fjárhæð sektar er ákveðin. Skal höfð hliðsjón
af tekjum og eignum sökunauts og afkomu hans, þ.á m. framfærslu-
skyldu hans og öðrum atriðum, er orka á greiðslugetu hans. Þessi
regla er tæpast framkvæmanleg nema í óvenjulegum eða mikilvæg-
um refsimálum, einkum þegar fjársterkir aðilar eiga í hlut. Það yrði
allt of tímafrekt og kostnaðarsamt að kanna ofangreind atriði í öllum
þorra mála, auk þess sem áhrif efnahags og greiðslugetu hljóta að
fara þverrandi, því smávægilegri sem brotin eru. Ekki kemur til greina
að taka einvörðungu tillit til greiðslugetunnar. Sektarákvörðun verð-
ur að vera í einhverju skynsamlegu samræmi við brotið.11 1 flestum
sektamálum er fésekt ákveðin án nokkurs tillits til greiðslugetu og
jafnvel eftir taxtabundnum sjónarmiðum, sbr. ölvunarakstursmál og
fíkniefnamál. Ef taka á tillit til greiðslugetu sökunauts, verður yfir-
leitt að miða fésektir við meðaltekjur, enda aðrar upplýsingar um
greiðslugetu oft torfengnar og ónákvæmar. Verður þá oft að nægja
almenn vitneskja um stöðu eða starf sökunauts. Helst kemur til álita
að miða við raunverulega greiðslugetu sökunauts, þegar einhverjar
sérstakar upplýsingar þar að lútandi eru lagðar fram. Af augljósum
ástæðum er ógerningur að miða við greiðslugetu í þeim mikla fjölda
mála, sem lokið er án málshöfðunar og dóms. Sérákvæði um að taka
tillit til efnahags sökunauts er að finna í 41. gr. 1. nr. 51/1987, um
eftirlit með skipum. Sérákvæði af þessu tagi var einnig í 2. mgr. 80.
gr. umferðarlaga nr. 40/1968, en það var fellt brott með 1. nr. 54/1976.
Ákvæði 51. gr. hgl. felur ekki í sér refsihækkunarástæðu og heimilar
því ekki, að farið sé upp fyrir lögmælt hámark viðkomandi refsi-
ákvæðis.12 Fremur fátítt er, að dómstólar taki tillit til efnahags og
greiðslugetu, sbr. H 1946:11, H 1952:132.
3) Bundnar sektir. Þær eru miðaðar við ákveðna fjárhæð, marg-
feldi eða hlutfall af ákveðinni fjárhæð eða standa að öðru leyti í
ákveðnu hlutfalli við önnur atvik en þau, sem almennt ráða refsihæð.
Það tíðkaðist í fornlögum Islendinga og raunar í löggjöf langt fram
eftir öldum að leggja fastákveðna, lögbundna fésekt við hverri tegund
brota, sem vörðuðu sektum, þannig að dómstólar höfðu ekkert svig-
rúm til refsimats eftir eðli og grófleika brots hverju sinni.13 Nú á
11 Knud Waaben: Straffe og andre retsf0lger (1983), bls. 88.
12 Þórður Eyjólfsson: Fésektir. Tímarit lögfr. 1963, bls. 54.
13 Þórður Eyjólfsson: Fésektir. Tímarit lögfr. 1963, bls. 52.
237