Tímarit lögfræðinga - 01.12.1989, Blaðsíða 49

Við athugun á því hvernig góður og gegn maður hefði hegðað sér
við tiltekinn verknað er stundum unnt að fá viðmiðanir frá settum
lögum eða ýmiskonar reglum sem settar eru af framkvæmdarvaldshöf-
um. 1 þeim dómi sem hér er til umfjöllunar var t.d. vísað í byggingar-
reglugerð um útbúnað handriða. Að auki geta venjur á tilteknum
starfssviðum verið til hjálpar við sakarmatið. Oft yrði litið svo á að
góður og gegn maður mundi hegða sér í samræmi við tíðkanlega fram-
kvæmd verks.3
Þegar lögum og venjum sleppir, verður að meta það eftir atvikum
hverju sinni hvernig hinn góði og gegni maður hefði hegðað sér við
tiltekna athöfn. Rétt er að geta þess að við sakarmatið hafa dóm-
stólar undir tilteknum aðstæðum gert mismunandi strangar kröfur
til varkárni aðila.4
Það sem í fyrstu vekur athygli við skoðun á áliti meirihluta Hæsta-
réttar, er að V er látið bera fulla ábyrgð á tjóninu jafnvel þótt komist
sé að þeirri niðurstöðu að 0 hafi sýnt óaðgæslu með því að setjast upp
á handriðið. Ástæða þess er væntanlega sú að sök V hafi verið svo
mikil, eins og raunar var gefið til kynna í dóminum með orðunum
vítavert athæfi, að ekki hafi verið ástæða til þess að taka tillit til þess
sem meirihlutinn nefndi óaðgæslu 0. Sjaldnast er gengið lengra í sakar-
skiptingu í dómum en sem svarar y5 á móti %. 5
Ef við skoðum nú nánar sök V í málinu, þá byggja bæði meiri- og
minnihluti á því að sú hegðun að fjarlægja hækkanirnar hafi verið
ámælisverð, en meirihlutinn tekur þó dýpra í árinni og telur að hegð-
unin hafi verið vítaverð.
Rétt er að nefna fyrst að rök V fyrir því að ekki væri hægt að hafa
handriðið mjög hátt, voru þau að hinn upphækkaði danspallur var
notaður til ýmiskonar sýninga. Of há handrið mundu skyggja á það
sem fram færi á sviðinu, þannig að gestir fengju ekki notið þess sem
fram færi á pallinum á fullnægjandi hátt.
V hafði sett hækkanirnar við stigaopin upp eftir slys sem varð með
þeim hætti að kona féll yfir handriðið þegar hún var að dansa á pall-
inum. I framhaldi af því lét V hækka handrið danspallsins allan hring-
3 Um áhrif laga og venja á sakarmatið má vísa í Vinding Kruse, bls. 103—113.
4 Arnljótur Björnsson, bls. 67—75 og 84—85.
5 í dómum Hæstaréttar síðastliðin 10 ár er raunar ekki gengið lengra en að skipta sök í
hlutföllunum 14 á móti 3/4.
í dönskum rétti gætir þeirrar tilhneigingar að líta framhjá eigin sök tjónþola i málum
út af líkamstjóni ef hún telst ekki veruleg. Sjá hér Gomard, bls. 203—204, svo og UFR.
1982:50 H og UFR. 1983:691.
255