Tímarit lögfræðinga - 01.05.1997, Síða 11

Annars vegar 66. gr. kola- og stálsamningsins (ECSC) sem svipar nokkuð til
reglu 86. gr. og hins vegar 54. gr. EES-samningsins sem er efnislega samhljóða
86. gr. Rs. Agreiningslaust er meðal fræðimanna að túlka ber 54. gr. EES-samn-
ingsins með sama hætti og 86. gr. Rs., þannig að túlkun á 86. gr. hefur beint
fordæmisgildi fyrir Islendinga þegar um er að ræða viðskipti á milli aðildarríkja
EES.
3.2 Markaðsyfírráð
Evrópudómstóllinn skilgreindi hugtakið markaðsyfirráð í máli United Brands
gegn framkvæmdastjórn ESB7 þannig: „Það er sú staða þegar fyrirtæki hefur
þann efnahagslega styrkleika að fyrirtækinu er kleift að hindra virka samkeppni
á þeim markaði sem máli skiptir og það getur að verulegu leyti starfað án þess að
þurfa að taka tillit til samkeppnisaðila, viðskiptavina og neytenda“.8
I þessari skilgreiningu eru tvö atriði sem þarf að skoða til að skera úr um
markaðsyfirráð. I fyrsta lagi þarf að skoða markaðinn sjálfan þ.e. bæði land-
fræðilega markaðinn og vörumarkaðinn og í öðru lagi þarf að skoða styrk fyrir-
tækisins á markaðinum. Landfræðilegi markaðurinn ræðst af legu markaðarins.
Island myndi t.a.m. venjulega vera talið sem einn markaður vegna fjarlægðar.9
Vörumarkaðurinn byggir hins vegar á því hvort önnur vara geti komið í stað
þeirrar sem er til skoðunar.10
Þegar litið er á styrk fyrirtækis á markaðinum er venjulega litið til þess hve
stór markaðshlutdeild fyrirtækisins er á viðkomandi markaði. Markaðshlutdeild
yfír 50% er alla jafna talin fela í sér markaðsyfirráð. í máli AKZO gegn
framkvæmdastjórn ESB* 11 sagði Evrópudómstóllinn m.a. að 50% markaðshlut-
deild fæli í sér markaðsyfirráð nema mjög sérstakar kringumstæður væru fyrir
hendi. Sú meginlína hefur verið dregin í framkvæmd hjá stofnunum ESB að
markaðsráðandi aðstaða sé fyrir hendi á bilinu 40-45%, enda sé til að dreifa
einhverjum viðbótarupplýsingum sem bendi til markaðsyfirráða. Framkvæmda-
stjórn ESB hefur bent á að 20-40% markaðshlutdeild geti undir sérstökum
kringumstæðum dugað til markaðsyfirráða.12 Þetta byggist m.a. á því að fjöl-
mörg önnur atriði en markaðshlutdeild geta gefið vísbendingu um styrk fyrir-
tækis á markaði. Má hér nefna sem dæmi dreifingu á samkeppnisaðilum,
aðgang að fjármagni, yfirburði í tækni, stærðarhagkvæmni, öflugt dreifingar-
7 United Brands gegn Commission [1978] ECR 207, málsgr. 65.
8 Sjá nánar um þetta Frumvarp til laga um Evrópska efnahagssvæðið (EES), lagt fyrir
Alþingi á 115. löggjafarþingi 1991-92, sérprentun, bls. 154.
9 Sjá nánar um þetta Frumvarp til laga um EES. sérprentun, bls. 153.
10 Sjá nánar um þetta Frumvarp til laga um EES, sérprentun, bls. 153.
11 AKZO gegn framkvæmdastjóm ESB, [1991 ] ECR I 3359, málsgr. 60.
12 Sjá nánar um þetta efni Richard Whish, Competition Law, (1993) Butterworths, London,
bls. 260 og áfram. Sjá einnig frumvarp til samkeppnislaga, lagt fyrir Alþingi á 116.
löggjafarþingi 1992, sérprentun, bls. 15.
67