Tímarit lögfræðinga - 01.04.2001, Síða 19

It would be a travesty of law and a betrayal of the universal need for justice, should
the concept of State sovereignty be allowed to be raised successfully against human
rights. Borders should not be considered as a shield against the reach of the law and
as a protection for those who trample underfoot the most elementary rights of hum-
anity.
Enda þótt það sé ekki ætlunin hér að fjalla sérstaklega um áhrif mannréttinda
á reglur þjóðaréttarins um fullveldi ríkja verður að hafa í huga að slík sjónar-
mið liggja að sjálfsögðu að baki þeirri umfjöllun sem hér fer á eftir. Þó er rétt
að nefna að með tilliti til ofangreindrar niðurstöðu Alþjóðastríðsglæpadóm-
stólsins og viðurkenndra viðhorfa fræðimanna um nauðsyn forgangslögsögu er
nokkuð athyglisvert að samningsaðilamir sem stóðu að gerð Rómarsamþykkt-
arinnar fóru fremur þá leið að byggja reglur um samspil lögsögu Alþjóðlega
sakamáladómstólsins og lögsögu einstakra ríkja á þeirri hugmyndafræði að lög-
saga dómstólsins yrði aðeins til fyllingar innlendri refsilögsögu.
3.3 Samspil lögsögu Alþjóðlega sakamáladómstólsins og lögsögu aðildar-
ríkja - efnisreglur Rómarsamþykktarinnar og túlkun þeirra
3.3.1 Inngangur
Hér að framan hef ég gert grein fyrir þeirri hugmyndafræði sem býr að baki
meginreglunni um fyllingarlögsögu samkvæmt Rómarsamþykktinni um Al-
þjóðlega sakamáladómstólinn. Nú er rétt að huga að því hvemig samningsaðil-
amir gerðu ráð fyrir að praktísk beiting hennar í einstökum tilvikum yrði nánar
útfærð í efnisreglum samþykktarinnar. Hafa verður í huga að viðræður samn-
ingsaðila um útfærslu efnisreglnanna tengdum meginreglunni um fyllingarlög-
sögu vom einkar viðkvæmar pólitískt séð og að auki mjög flóknar lagalega.
Bera reglumar því öll einkenni þess að vera málamiðlanir á milli andstæðra og
oft og tíðum ósamrýmanlegra gmndvallarviðhorfa um hlutverk dómstólsins.20
Það efnisákvæði samþykktarinnar sem hefur að geyma útfærslu meginregl-
unnar er 17. gr. Snýr ákvæðið einkum að þeirri aðstöðu þegar ríki, sem hefur
lögsögu í máli er fellur einnig undir lögsögu Alþjóðlega sakamáladómstólsins,
hefur hafið rannsókn eða saksókn í því. Samkvæmt upphafsmálslið 1. mgr. 17.
gr. samþykktarinnar skal dómstóllinn með hliðsjón af tíundu málsgrein inn-
gangsorðanna og 1. gr.21 ákveða að vísa málinu frá í slíkum tilvikum ef nánar
tilgreind skilyrði eru uppfyllt.
20 John T. Holmes: „The Intemational Criminal Court; The Making of the Rome Statute, Issues,
Negotiations, Results". Roy S. Lee (ritstj.) Kluwer Law Intemational 1999, bls. 41.
21 Ákvæði 1. gr. Rómarsamþykktarinnar er svohljóðandi í íslenskri þýðingu: „Alþjóðlegur saka-
máladómstóll („dómstóllinn") er hér með stofnaður. Hann skal vera varanleg stofnun og hafa vald
til þess að beita lögsögu sinni gagnvart einstaklingum fyrir hina alvarlegustu glæpi sem varða gjör-
vallt samfélag þjóðanna og tilgreindir eru í samþykkt þessari og skal hann vera til fyllingar refsi-
lögsögu einstakra ríkja. Um lögsögu og starfsemi dómstólsins fer eftir ákvæðum þessarar sam-
þykktar“.
13