Tímarit lögfræðinga - 01.04.2001, Blaðsíða 33

ilvægur þáttur í mati á því hve mikil áhrif fangelsun og aðrar refsitegundir hafa
á afbrotahegðan. Upplýsingar unr það hvers konar einstaklingar og aðstæður
eru líklegastar til að ítrekun eigi sér stað eru mikilvægar stjómvöldum við að
móta nýjar leiðir til að draga úr ítrekun og auðvelda endurkomu brotamanna inn
í þjóðfélagið að nýju. Ekki er síður mikilsvert að upplýsingar um ítrekunartíðni
til lengri tíma auðvelda stjómvöldum að meta áhrif ýmissa nýjunga sem gripið
hefur verið til á síðustu árum, s.s. samfélagsþjónustu, og áhrifa þeirra á ítrekun-
artíðni.
Til þess að geta svarað framangreindum spurningum verða allar upplýsingar
að vera fyrir hendi. Gögnin sem þessi rannsókn byggir á eru öll tiltæk hjá op-
inberum aðilum hér á landi sem auðveldar mjög úrvinnsluna og gerir ísland til-
valið til rannsókna af þessu tagi. Rannsóknin byggir á skrá frá Fangelsismála-
stofnun ríkisins yfir alla þá sem dæmdir voru í óskilorðsbundna og/eða skil-
orðsbundna refsingu á tímabilinu 1. janúarl994 til 31. desember 1998.1 skránni
eru upplýsingar unr kyn, aldur við uppkvaðningu dóms, uppkvaðningardag
dóms, aðalbrot, tegund refsingar og lengd hennar, hvenær og hvemig refsing
var fullnustuð og uppkvaðningardaga fyrri dóma. Á grundvelli þessara upplýs-
inga er þessum einstaklingum síðan fylgt eftir fram á mitt ár 2000 með hjálp
upplýsinga frá lögreglu og kannað af hve mörgum þeirra lögregla hafði afskipti
á ný, hve margir hlutu nýjan dóm eða voru fangelsaðir á nýjan leik.2 Fram kem-
ur hvenær refsing var fullnustuð, dagsetning nýs dóms og fangelsun allra þeirra
sem hlutu refsingu á tímabilinu 1994-1998 að nýju. Skráin felur því í sér þekkta
afbrotasögu allra þeirra sem fullnustuðu einhvers konar refsingu á þessu tíma-
bili. Á grundvelli þessara upplýsinga er ítrekunartíðni ólíkra hópa og tegunda
refsinga reiknuð út og metin.
3. ERLENDAR RANNSÓKNIR Á ÍTREKUNARTÍÐNI
Erlendis hafa fjölmargar rannsóknir verið gerðar á ítrekunartíðni afbrota-
manna og þeim bakgrannsþáttum sem best spá fyrir um hana. Niðurstöður
benda til að u.þ.b. þriðjungur brotamanna sem lýkur afplánun í fangelsi sæti
fangelsisvist að nýju og að um 40 prósent brjóti af sér aftur innan þriggja til sex
ára eftir að þeir hafa verið látnir lausir. Þó ber að hafa í huga að úrtök, aðferðir
og skilgreiningar eru breytilegar eftir rannsóknum. Rannsóknir sýna einnig að
endurkomutíðni er breytileg eftir bakgrunni, þ.m.t. aldri, kyni, tegund afbrots
og fyrri afbrotum. Almennt má gera ráð fyrir að ungir karlar sem dæmdir hafa
verið fyrir auðgunarbrot og eru á sakaskrá séu líklegastir til að brjóta af sér aft-
ur. Tveir annmarkar einkenna einna helst þessar erlendu rannsóknir. I fyrsta lagi
hafa rannsóknir að mestu leyti takmarkast við nokkur fjölmenn vestræn ríki
(t.d. Bandaríkin, Bretland, Kanada og Þýskaland) sem veitir okkur tiltölulega
takmarkaða sýn á viðfangsefnið með tilliti til menningar og samfélagsgerðar. í
2 „Fangelsun á ný“ er hér notað urn fangelsun við ítrekun, enda þótt fyrri dómur hafi verið
skilorðsbundinn eða afplánaður með samfélagsþjónustu.
27