Árbók Háskóla Íslands - 31.12.1999, Síða 123

Meðal annars hefur jarðeðlisfræðistofa unnið nokkur síðustu ár að rannsóknum á
jarðskjálftabylgjum frá fjarlægum skjálftum með svonefndum breiðbandsmælum.
Bylgjurnar veita upplýsingar um eiginleika svokallaðs möttulstróks sem talinn er
vera undir landinu og veldur miklu um þá eldvirkni sem hér er, en að hluta stafar
hún af landreki á Mið-Atlantshafshryggnum.
Unnið var að yfirlitskorti yfir misgengi á skjálftasvæðinu á Suðurlandi. Sérstak-
lega voru rannsökuð og kortlögð misgengi sem voru virk í jarðskjálftunum miklu
á Suðurlandi 1630 og 1784. Einnig var misgengi við Kóngsfell við Bláfjöll kannað
og kortlagt. í samvinnu við eðlisfræðistofu og Verkfræðistofnun H.í. voru hafnar
að nýju radon-mælingar til rannsókna á hugsanlegum forboðum jarðskjálfta á
Suðurlandi. Unnið var að úrvinnslu gagna og greinaskrifum um misgengi í Borg-
arfirði. Nokkur verkefni voru unnin þar sem GPS-landmælingum var beitt til að
ákvarða jarðskorpuhreyfingan Fylgst var með þenslu Grímsvatnaeldstöðvarinnar
eftir gosið 1998. mældar voru hreyfingar umhverfis þenslusvæðið við Hrómundar-
tind á Hetlisheiði, endurmælt var net mælipunkta umhverfis Eyjafjallajökul og
Mýrdalsjökut vegna umbrota þar. og unnið var úr mælingum umhverfis flekaskil-
in á Reykjanesskaga.
Rannsóknum á innri gerð etdstöðva undir Vatnajökli var haldið áfram á árinu.
Tuttugu færantegum jarðskjálftamætum var komið fyrir á Grímsvatnasvæðinu í
júní og þeir reknir þar í 6 vikur til að kanna skjálftavirkni í kjötfar etdgossins í
desember 1998. Einnig voru færantegir mælarsettir upp tímabundið norðan
Hengils til þess að kanna frekar svæðið við Ötkelduháls þar sem tandris hefur
mælst undanfarin ár. Eyjafjatlajökutl og vestanverður Mýrdatsjökult voru einnig
undirsérstöku eftirliti vegna aukinnar skjátftavirkni og smágoss sem otli hlaupi í
Jökulsá á Sólheimasandi þann 17. jútí.
Unnið varað rannsóknum á umbrotum vegna eldgosa í Gjálp 1996 og
Grímsvötnum 1998. Könnuð hafa verið viðbrögð jökutsins við eldgosum. gerð og
lögun gosmyndana og jarðhiti þeim tengdur. Þrír leiðangrar voru farnir á
Vatnajökul í samstarfi við Jöklarannsóknafélag Istands. Umbrotarannsóknirnar
voru styrktaraf Atþingi með sérstakri fjárveitingu en að hluta voru þær kostaðar
af Vegagerðinni. Haldið var áfram þyngdarmælingum á meginetdstöðvum tit að
rannsaka innri gerð þeirra. Einnig hófst á árinu nýtt verkefni sem beinist að því
að kanna framteiðni gosbettisins milli Þingvalla og Langjökuls á htýskeiðum og
jökulskeiðum með mætingum á rúmtaki hrauna og móbergsmyndana á
svæðinu. Er þetta gert með samtúlkun þyngdarmælinga og jarðfræðikort-
lagningu.
Mælingar á varantegri segulstefnu í hraunlögum á íslandi eru gagnlegar sem
hluti af kortlagningu jarðtagastaflans. og þær veita einnig ýmsar upplýsingar um
hegðun jarðsegulsviðsins sl. 15 mitljón ár. Unnið var að sýnasöfnun á eftirtöldum
stöðum: í Öxnadal- lokaáfangi verkefnis í Eyjafjarðardölum sem hófst 1995. Á
Skarðsheiði - lokaáfangi verkefnis um Gilbert-Gauss segulskiptin sem hófst
1996. Á Vestfjörðum - viðbót við sýnasöfnun frá 1998 í tengslum við kortlagningu
elstu surtarbrandslaga sunnan ísafjarðardjúps - framhatd leitar að hraunlögum
frá stuttu segulskeiði. kenndu við Skálamætifell. Rannsóknirnar voru styrktar á
árinu af Rannsóknasjóði H.í. Samstarf var haft við jarðfræðingana Ágúst Guð-
mundsson (Jarðfræðistofu ÁGVST) og Björn S. Harðarson (Edinborgarháskóla).
Úrvinnslu gagna úr flugsegulmælingum yfir Reykjavíkursvæðinu (frá haustinu
1993) var haldið áfram á vormánuðum 1999, en síðan frestað.
Unnið var að söfnun heimilda um ýmsar rannsóknir í náttúruvísindum á 19. öld
sem tengjast íslandi.
Unnið var að mælingum á afkomu. hreyfingu og afrennsti vatns frá Vatnajökli og
Langjökli og mati á orkuþáttum sem valda teysingu jökla. Birt var samantekt um
vöxt Jökulsárlóns á Breiðamerkursandi frá 1934-1998. Skýrslur voru samdar um
jökulhlaup í Kverká og Kreppu frá jaðartónum við Brúarjökul. og tandstag og
rennslisteiðir vatns undir sporði Skeiðarárjökuls. Haldið var áfram rannsóknum á
stærð jökta á Islandi sl. 300 ár og kannaðar breytingar á Langjökli, Hofsjökli.
Mýrdalsjökli, Drangajökli og skriðjöklum í austanverðum Vatnajökli.
Unnið var að rannsóknum á umbrotum í Mýrdalsjökli og Atmannavörnum. Vega-
gerðinni og fjötmiðlum veitt ráðgjöf í því sambandi.
Haldið var áfram mælingum á stöðugum samsætum súrefnis og vetnis í Hans