Hlín - 01.01.1918, Síða 46

4G
Jllín
engu slíku til að dreifa, þá er bara sagt að maðurinn sje
sjálfsagt eitthvað geggjaður, það er handhægt meðal og
11jótlegt til þess að grípa, ef aðrar útskýringar bregðast.
Nú verðum við þó að játa, að það er í gildi, og hafa
æfinlega verið í gildi, þau orð ritningarinnar, að: ,,Mað-
urinn lifir ekki af einu saman brauði," það er að segja,
hann verður aldrei ánægður, þó hann hafi nóg fyrir munn
og rnaga, andi lians leitar altaf hærra. Jeg vil segja, að
hugsjónirnar sje hið sama fyrir anda mannsins, eins og
fæðan er fyrir líkamann, og að eins og mannkynið lík-
amlega hefur nærst á brauðinu, eins hefur það jafnan
andlega talað lifað á hugsjónum sinna bestu rnanna.
Hugsjónirnar einar eru það, sem hafa skapað hinn svo-
kallaða mentaða mann úr villimanninum, og hugsjónirn-
ar eru það, sem við vonum að eigi eftir að skapa fyrst
og l’remst góðan mann, göfuglyndan og óeigingjarnan
úr mentaða manninum.
Við eigum nú reyndar flest hægt með að skilja og
rneta luigsjónir, þegar við skoðum þær við ljós og dóm
sögunnar. Við dáumst að þeim mönnum í mannkyns-
sögunni, sem öllu hafa fórnað, jafnvel lífinu, fyrir hug-
sjónir sínar, og hafa oft með því unnið heiminum ómet-
anlegt gagn. Við berum lotningu fyrir mönnum eins og
Kolumbusi, Giordano liruno, eða Luther, við dáumst að
píslarvottunum, sem mannkynssagan segir frá og við
elskum okkar eigin hugsjónamenn, höfum jafnvel gert
Jrá helstu að hálfgerðum þjóðardýrlingum, svo sem Jón
Arason og Jón Sigurðsson. En Jnað er eins og við eig-
um svo afarerfitt með að ímynda okkur, að nokkrir slík-
ir menn geti verið uppi nú á dögum, og eigum við þar
auðvitað sammerkt við öll önnur tímabil, eða almenning
á öllum öldum, Jrví fæstir af þessum hugsjóna- og um-
bótamönnum heimsins hafa verið viðurkendir fyr en
löngu eftir dauða sinn.
Mjer dettur í hug samlíking úr óprentaðri sögu, sem
jeg heyrði nýlega lesna upp. Samlíkingin var um Reykja-