Uppeldi og menntun - 01.01.2009, Side 13

Uppeldi og menntun - 01.01.2009, Side 13
Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 18(1)/2009 13 Af mörgum áhrifamiklum höfundum í þjóðernisumræðu síðustu ára skulu aðeins tilgreindir þrír: enski félagsmannfræðingurinn Ernest Gellner, írsk-bandaríski stjórn- málafræðingurinn Benedict Anderson og enski félagsfræðingurinn Anthony D. Smith. Gellner og Anderson sendu báðir frá sér bækur árið 1983 sem sættu drjúgum tíðind- um og mörkuðu í reynd upphaf þess sem kallað hefur verið módernismi í seinni tíma umræðu um uppruna og eðli þjóðernis. Þeir halda því báðir fram að þjóðir séu hug- arfóstur manna sem byggi á sameiginlegum siðvenjum. Með orðum Gellners: „Tveir menn eru af sömu þjóð ef og aðeins ef þeir deila sömu menningu. … Tveir menn eru af sömu þjóð ef og aðeins ef þeir viðurkenna hvor annan af þeirri sömu þjóð. … Þjóðir eru hugarfóstur sannfæringar manna, hollustu þeirra og samstöðu“ (Gellner, 1983, bls. 7).2 Og með orðum Andersons: „þjóð er ímyndað pólitískt samfélag“ (Anderson, 1983, bls. 6).3 Skrif Gellners og Andersons vöktu mikil viðbrögð og leystu þjóðernisumræðu á margan hátt úr læðingi, erlendis sem hérlendis. Viðhlæjendur hafa verið margir en öflugastur gagnrýnenda er áðurnefndur Smith sem telur upp nokkur skilyrði þess að unnt sé að tala um þjóð. Að hans mati þarf slíkur mannsöfnuður að eiga sér sögulegt heimaland, sameiginlegar goðsagnir og minningar, sameiginlega menningu, deila sameiginlegum réttindum og skyldum og búa við sameiginlegt hagkerfi (Smith, 1991). Á Íslandi hafa margir látið þessa umræðu til sín taka og þar hafa farið fremstir tveir sagnfræðiprófessorar við Háskóla Íslands. Það eru þeir Guðmundur Hálfdanarson, sem hefur orðið helsti kyndilberi módernismans í íslenskri sagnfræði, og Gunnar Karlsson, sem hefur haldið sig meira við hefðbundnari skilgreiningar á þjóð og þjóð- erni, jafnhliða því að þróa þær áfram. Hér verða skoðanaskipti þeirra félaga ekki rak- in, aðeins skulu gripnar upp fáeinar tilvitnanir. Þannig sagði Guðmundur árið 1996 að hann teldi útilokað annað en að líta á þjóðina sem félagslega ímyndun, og þá alls ekki í neikvæðri merkingu þess orðs, heldur sem dæmi um ímyndunarafl mannsins og hæfileika hans til frjórrar sköpunar. … Með þessu er ég ekki að afneita mikilvægi íslenskrar menning- ar fyrir sjálfsvitund landsmanna, heldur aðeins að draga fram að samband hennar við pólitískt skipulag á Íslandi er hvorki sjálfsagt né endanlega ákvarðað (1996, bls. 29). Í neðanmálsgrein segist Guðmundur taka undir með Benedict Anderson í fyrri hluta ívitnunarinnar, enda er orðanotkun þeirra tveggja nánast sú hin sama. Í einkar mód- ernískum ályktunarorðum segir Guðmundur að ekki sé „ólíklegt að á sama hátt og bragi gUðmUndsson 2 Í heild er tilvitnaður texti svohljóðandi: 1. Two men are of the same nation if and only if they share the same culture, where culture in turn means a system of ideas and signs and associations and ways of behaving and communicating. 2. Two men are of the same nation if and only if they recognize each other as belonging to the same nation. In other words, nations make the man; nations are the artefacts of men’s convictions and loyalties and solidarities. 3 Í heild er tilvitnaður texti svohljóðandi: In an anthropological spirit, then, I propose the following definition of the nation: it is an imagined political community – and imagined as both inherently limited and sovereign.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118

x

Uppeldi og menntun

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.